Over overprikkeling
Wat is overprikkeling?
Een prikkel is een stukje informatie dat binnenkomt via onze zintuigen. We kunnen prikkels zien, horen, voelen, ruiken, en proeven. Wanneer je overprikkeld bent, worden die stukjes informatie niet goed door je hersenen verwerkt. De gevoeligheid voor prikkels en hoe je daarmee omgaat, is bij iedereen verschillend.
In Nederland hebben 4 miljoen mensen een hersenaandoening. Veel mensen met een hersenaandoening hebben last van overprikkeling. Enkele voorbeelden van aandoeningen die leiden tot overprikkeling zijn: een beroerte, de ziekte van Parkinson, een angststoornis, en hersenbeschadigingen door een ongeval. Maar ook mensen met een autismespectrumstoornis, depressie, ADD, of ADHD hebben vaak last van overprikkeling. Dit komt omdat zij prikkels op een andere manier verwerken. Ze kunnen daardoor eerder én vaker overprikkeld raken dan andere mensen. Iemand met een beschading aan de hersenen heeft meer rust en tijd nodig om alle prikkels te verwerken en om te herstellen.
Overprikkeling kan leiden tot klachten als vermoeidheid, overgeven en hoofdpijn. Maar het kan je ook meer moeite kosten om nieuwe informatie op te nemen of je vindt het moeilijker om je te concentreren. Omdat je aan de buitenkant niet ziet of iemand overprikkeld is, zorgt het vaak voor onbegrip in de omgeving. Iemand lijkt aan de buitenkant nog steeds hetzelfde, maar alledaagse dingen zoals boodschappen doen, werken of een uitstapje maken lukken ineens niet meer of met veel meer moeite.
Oorzaak in de hersenen
De precieze oorzaak van overprikkeling is onbekend. Wel zijn er ideeën over de mogelijke oorzaken:
- Eén van de oorzaken heeft te maken met hoe de hersenen informatie van de zintuigen verwerken. De drempelwaarde om een geluid waar te nemen is veranderd waardoor je het geluid harder hoort dan het eigenlijk is. Of waardoor dat licht feller lijkt te zijn.
- Wat ook een rol lijkt te spelen, is hoe de hersenen informatie van meerdere zintuigen samenvoegen. Normaal gesproken kunnen je hersenen bijvoorbeeld de mondbewegingen en de stem van iemand die je ziet praten bij elkaar voegen. Die informatie hoort namelijk bij elkaar. Als dit samenvoegen van informatie die bij elkaar hoort mis gaat, zou dit kunnen leiden tot overprikkeling. Je ervaart dan bijvoorbeeld twee prikkels in plaats van één.
- Een andere verklaring voor overprikkeling is dat je aandachtsfilter niet goed meer werkt. Normaal gesproken let je alleen op de informatie die belangrijk is voor waar je op dat moment mee bezig bent. Maar als je aandacht niet meer goed filtert, kun je hoofdzaken niet meer van bijzaken scheiden. Daardoor krijg je bijvoorbeeld te veel prikkels binnen, of komen alle prikkels op hetzelfde niveau binnen, ook de prikkels waar je op dat moment niets mee hoeft te doen. Je wordt bijvoorbeeld afgeleid door het geluid van de afwasmachine op de achtergrond.
- Tot slot spelen persoonlijke factoren, zoals je gevoeligheid voor stress en je persoonlijkheid een rol. Sommige mensen zijn bijvoorbeeld sneller angstig dan andere. Ook omgevingsfactoren, zoals een hoge werkdruk, beïnvloeden of en hoe snel je overprikkeld bent. Overprikkeling komt namelijk ook voor zonder dat er schade aan de hersenen is, zoals bij een burn-out.