‘We willen allemaal alzheimer de wereld uit’

In ABOARD bundelt de Hersenstichting samen met meer dan 30 partners voor het eerst de krachten om alzheimer te stoppen vóór het start. 40% van het risico op alzheimer komt namelijk door leefstijl. Tijdig beginnen met het werken aan uw hersengezondheid kan het risico op het krijgen van de ziekte verkleinen. ABOARD heeft als doel de ziekte van Alzheimer in een vroeg stadium op te sporen en op termijn te stoppen. Projectleider en wetenschappelijk directeur van Alzheimercentrum Amsterdam prof. Wiesje van der Flier beantwoordt er elf vragen over.

Wat is alzheimer?

‘Alzheimer is de hersenziekte die het vaakst de oorzaak is van dementie. Iemand met alzheimer krijgt allereerst problemen met het geheugen. Naarmate de ziekte erger wordt, krijg je steeds meer moeite met je dagelijkse vaardigheden.’

Wat gebeurt er met je als je alzheimer hebt?

‘Iemand met alzheimer wordt vergeetachtig en verliest functies die helpen om zelfstandig door het leven te gaan. Je krijgt geheugenproblemen en vergeet recente gesprekken, of je hebt concentratieproblemen en raakt de draad van een verhaal helemaal kwijt. Op een gegeven moment kan een patiënt niet meer voor zichzelf zorgen.’

Kun je altijd merken of iemand alzheimer heeft?

‘Alzheimer begint niet pas op het moment dat dementie zich openbaart. De ziekte is dan al meer dan twintig of dertig jaar bezig om in iemands hersenen schade aan te richten.’

Hoeveel mensen in Nederland hebben alzheimer?

‘Bijna 300.000 mensen in Nederland hebben dementie, maar alzheimer is niet in alle gevallen de oorzaak. Er zijn bovendien mensen bij wie dementie zich nog niet geopenbaard heeft, maar die wel al symptomen van alzheimer hebben. Zij hebben bijvoorbeeld milde geheugenstoornissen, maar gaan nog redelijk zelfstandig door het leven. De mensen die in het eerste stadium van de ziekte zitten, blijven nu nog buiten beeld. Hoe groot deze groep is, weten we niet.’

Folder | Leven met dementie

Dementie is een verzamelnaam voor verschillende ziekteverschijnselen die voorkomen bij diverse aandoeningen. Symptomen zijn bijvoorbeeld: een verstoord taalbegrip, meervoudige handelingen niet meer kunnen uitvoeren, geheugenstoornis. In de folder Leven met dementie gaan we kort in op wat…

Zit juist in het eerste stadium van de ziekte de sleutel tot oplossing?

‘Ja! De hersenschade wil je al vroeg stoppen, zodat je dementie kunt voorkómen. Eigenlijk proberen we dat al door aandacht te schenken aan een gezonde leefstijl. Want 40% van het risico op alzheimer komt door leefstijl. Genoeg bewegen, gezond eten en tijdig actie ondernemen bij een te hoge bloeddruk dragen bij aan het verminderen van het risico op dementie. Totdat er medicijnen komen, kun je dus ook al zelf iets doen aan je hersengezondheid. Ook met het project ABOARD proberen we in de eerste fase van alzheimer al in te grijpen.’

Wat is het idee achter ABOARD?

‘Het idee is om een groot maatschappelijk probleem samen aan te pakken door onderzoek te doen en de resultaten daarvan toe te passen in de praktijk. De oplossing naar de samenleving brengen dus. En dan het liefst een oplossing op maat, iets wat precies bij een bepaalde patiënt past. Want dan is de kracht van de oplossing het grootst. Daar zijn heel veel partijen voor nodig: de wetenschap, zorg, de overheid, maatschappelijke organisaties en het bedrijfsleven. Al die partijen onderkenden meteen het belang en hebben zich nu in ABOARD verzameld. Dat je als onderzoeker van zoveel partijen steun krijgt, is uniek en laat zien dat alzheimer ons allemaal aan gaat.’

Wat willen de partijen binnen ABOARD?

‘We willen allemaal een einde maken aan de ziekte van Alzheimer. Dat willen we doen door vroeg de diagnose te stellen, door zoveel mogelijk het ziekteverloop per patiënt te voorspellen, en door – op termijn – leefstijl en geneesmiddelen in te zetten om alzheimer te kunnen behandelen. Zo kunnen mensen met alzheimer zelf beslissingen nemen in het ziekteproces. Met hun familie.’

Hoe gaan jullie te werk?

‘In ABOARD draagt iedereen bij vanuit zijn eigen expertise. Aan alle onderzoekers is bijvoorbeeld gevraagd om te doen waar ze goed in zijn; de een ontwikkelt bijvoorbeeld voorspellingsmodellen, een ander bestudeert het effect van leefstijl. Daarnaast vragen we de onderzoekers om nauw samen te werken met de andere partners in het project. Zo werken we samen aan oplossingen voor alzheimer.’

Zo te horen is samenwerken erg belangrijk?

‘Ja, wetenschap is samenwerken. Samen verzin je meer goede ideeën dan in je eentje. Bovendien is alzheimer erg complex dus het is goed dat we vanuit verschillende disciplines samenwerken: de wetenschap, de overheid, maatschappelijke organisaties en het bedrijfsleven. Ieder levert vanuit zijn eigen vakgebied kennis aan die we zo snel mogelijk willen vertalen in een praktische oplossing waar patiënten onmiddellijk mee aan de slag kunnen. Hoe sneller, hoe beter! Maar ik moet ook bescheiden zijn. We kunnen de ziekte niet zo maar eens even de wereld uit helpen.’

Welke resultaten hopen jullie te bereiken?

‘We hopen bij te dragen aan preciezere diagnostiek, zo vroeg mogelijk in het ziekteproces wanneer er nog maar weinig tot geen symptomen zichtbaar zijn. Preventie door leefstijl is daar een onderdeel van en we werken ook keihard aan het ontwikkelen van medicatie. Ook willen we in het project meer aandacht genereren voor de impact van alzheimer. Hoe meer mensen de gevolgen kennen, hoe eerder ze geneigd zijn actie te ondernemen. Ook zetten we bij ABOARD in op meer regie in het ziekteproces. Als een diagnose eenmaal vroeg is gesteld, kan de patiënt meer zeggenschap krijgen over het eigen ziekteverloop, omdat we beter kunnen voorspellen wat iemand kan verwachten.

Toekomst

Van der Flier hoopt dat het duidelijker wordt hoe leefstijl en medicijnen beter ingezet kunnen worden in preventie van alzheimer. ‘Om op termijn iets te doen aan alzheimer, zullen we ons moeten richten op preventie. We willen alzheimer stoppen om het stadium van dementie te voorkómen. Deze toekomst zal qua preventie bestaan uit leefstijl en medicijnen. Er zijn steeds meer medicijnen in ontwikkeling die als doel hebben om het ziekteproces zelf aan te pakken, bijvoorbeeld door de alzheimereiwitten amyloid of tau op te ruimen. Ook leefstijl kan helpen. Een gezonde leefstijl helpt om de hersenen gezond te houden, maar die kennis vindt nog te weinig haar weg naar de kliniek. Binnen ABOARD kijken we op welke wijze we leefstijlpreventie in de geheugenpolikliniek aan kunnen bieden.’

Het Bomers-Marres Fonds

De Hersenstichting financiert vanuit het Bomers-Marres Fonds het project ABOARD met € 250.000. Het Bomers-Marres Fonds is een Fonds op Naam, opgericht vanuit een nalatenschap voor het financieren van alzheimeronderzoek.