10 vragen: Hoe houd je je brein fit en vitaal?

Op maandagavond 21 juni heeft Het Fitte Brein het webinar ‘Houd je brein fit en vitaal!’ uitgezonden. Regelmatig bewegen, gezond eten en voldoende slaap: het helpt om je hersenen zo fit mogelijk te houden. Maar in de praktijk is het vaak lastig om je goede voornemens ook daadwerkelijk vol te houden. Zeker in een omgeving met allerlei verleidingen. In dit webinar vertelde David van Bodegom hoe je je hersenen fit en vitaal houdt én hoe je dat volhoudt. We hebben de 10 meest gestelde vragen tijdens het webinar voor je op een rijtje gezet en zijn beantwoord door spreker David van Bodegom. 

1. Waarom is het voor de één makkelijker om een gezonde leefstijl vol te houden dan voor de ander? 

Mensen verschillen in hoeverre ze in staat zijn om te kiezen voor grote beloningen op de lange termijn in plaats van snelle kleine beloning. Onderzoek laat zien dat je die verschillen al bij kleuters kunt aantonen en dat ze deels genetisch of jong aangeleerd zijn. Naast de aangeboren kenmerken is het natuurlijk ook zo dat de omstandigheden veel uitmaken. Wie in armoede leeft, schulden heeft of andere vormen van hoge stress ervaart is minder bezig met zijn 250 gram groente per dag. Geld maakt natuurlijk ook alles makkelijker. Helaas zijn er daardoor ook in Nederland grote gezondheidsverschillen tussen armere en rijkere mensen. Rijke mensen leven 7 jaar langer en 15-20 jaar in langer in goede gezondheid.   

2. In hoeverre beïnvloeden je genen de staat van je vaten, je bloeddruk en cholesterol? 

We weten uit onderzoek van eeneiige tweelingen, die exact dezelfde genen hebben, maar toch niet altijd eenzelfde gezondheid hebben en leeftijd bereiken, dat gezond oud worden voor een deel in de genen ligt (ongeveer 30%) en voor het grootste deel (70%) in je leefstijl. Daarnaast zijn er ook aangeboren ziekten waardoor mensen bv. een hoog cholesterol hebben, voor hen is het fijn dat er goede pillen zijn, maar is een gezonde leefstijl daarnaast juist ook van belang.  

3. Ik wil graag ontpillen maar mijn huisarts werkt niet mee. Wat kan ik doen?  

De huisarts is de beste persoon om te adviseren als iemand minder pillen wil slikken. Maar: de pillen zijn natuurlijk niet voor niets voorgeschreven. Het is daarom van belang om eerst je leefstijl aan te passen en dan met de huisarts te overleggen over bv. een stopproef, om te kijken of de pillen nog nodig zijn. Het is belangrijk dat je dit goed met je huisarts kunt overleggen. Als dat niet kan, is het wellicht een idee om het eens met een andere huisarts te overleggen. Voor mensen met beginnende diabetes type 2 zijn er speciale programma’s om te ontpillen, zoals Keer diabetes om en Je leefstijl als medicijn.  

4. Wat is een GLI (gecombineerde leefstijlinterventie)? Hoe kom ik hiervoor in aanmerking? 

Met een gecombineerde leefstijlinterventie werken volwassenen aan hun leefstijl, gezonder eten en duurzame gedragsverandering. Het doel is overgewicht te verminderen. De interventie wordt sinds 2019 onder voorwaarden vergoed door de basisverzekering, 

Volwassenen met overgewicht en een extra risicofactor en volwassenen met obesitas komen in aanmerking voor een gecombineerde leefstijlinterventie. Je kunt alleen deelnemen na doorverwijzing van je huisarts of medisch specialist.  

Op de website van Loket Gezond Leven vind je meer informatie over GLI. 

5. Waar staan de 4 V’s voor die je helpen om ongezonde prikkels in je omgeving aan te pakken? 

De vier V’s vormen de basis van de methode uit het boek ‘10 jaar Cadeau’ en gaan over het omgaan met verleidingen in je omgeving. Het zijn vier woorden die alle vier met de letter V beginnen:  

• Verwijderen: verwijder prikkels die je verleiden tot ongezond gedrag. Zet bijvoorbeeld geen glazen pot met koekjes op je aanrecht. 
• Vervangen: vervang ongezonde door gezonde prikkels. Vervang de koekjes bij de koffieautomaat door een schaal met appels. 
• Vermijden: vermijd ongezonde prikkels, zoals die ene winkelstraat vol fastfoodrestaurants. Neem een andere route, zodat je niet in de verleiding komt. 
• Voorbereiden: sommige prikkels kun je niet vermijden. Door je erop voor te bereiden, maak je jezelf weerbaarder. Eet voor je treinreis een appel of een boterham. Dan koop je geen kaasbroodje op het station. 

Meer over de 4 V’s en handige tips vind je in het boek ‘10 jaar cadeau’ van David van Bodegom. 

6. Welke invloed heeft stress op je lichamelijke conditie en op je hersenen? 

Iedereen heeft weleens stress. Werk, (klein)kinderen, een overvolle agenda: het kan zorgen voor momenten van spanning. Een beetje stress is niet erg, als je tussendoor maar voldoende ontspant. Stress zorgt in het lichaam voor het vrijkomen van het hormoon cortisol. Dit stresshormoon is niet schadelijk, zolang de stress niet te lang duurt.  

Te lang te veel stress, of spanning, zorgt ervoor dat de cortisol niveaus te lang hoog blijven, je slecht slaapt, minder goed gaat eten, en je lijf minder gezond blijft. Stress kan ook je hersenen beïnvloeden. Langdurige stress kan ervoor zorgen dat je bijvoorbeeld vaker dingen gaat vergeten, snel afgeleid wordt en gevoeliger bent voor negatieve emoties. Dit is te voorkomen door je hersenen voldoende rustmomenten te geven. Je hersenen krijgen hierdoor de tijd om te herstellen. 

7. Hoe houd ik een gezonde leefstijl vol als mijn partner of gezin niet mee wil doen? 

Zoek iemand die wél mee wil doen: een vriend(in), buurman of collega. Want samen is makkelijker dan alleen. 

Vraag je partner of gezin om je te helpen je gezonde gedrag vol te houden. Bijvoorbeeld door het snoep op een plek te leggen waar jij niet zo vaak komt. En door niet te roken in jouw bijzijn.  

8. Beweging is belangrijk voor een fit lichaam. Zorgt fysiek werk niet juist voor slijtage van je lichaam? Waar ligt de balans? 

Het is belangrijk iedere dag te bewegen en niet te lang te zitten. Het officiële advies is om 150 minuten per week matig intensief te bewegen. Het is waar dat van te zware fysieke belasting je lijf ook slijt. Een marathon is ook een belasting voor het lichaam, net als iedere dag zwaar fysiek werk verrichten. Dat is vooral zo wanneer die belasting allemaal op een lichaamsdeel terechtkomt. Dat zie je bijvoorbeeld in veel beroepsziekten, zoals de schouder van de stukadoor. Die wordt te zwaar belast. Het is daarom belangrijk om als dat kan niet te lang achter elkaar dezelfde belasting aan het lichaam op te leggen. Dat geldt ook voor alledaagse klussen: Als je gaat werken in de tuin, ga dan niet 3 uur achter elkaar onkruid tussen de tegels wieden, maar wissel werkzaamheden af. 

9. Ik heb altijd erg gezond geleefd en heb toch een herseninfarct gekregen. Wat kan leefstijl voor mij betekenen? 

Een gezonde leefstijl kan het risico op een hersenaandoening verkleinen, maar helaas niet voorkomen. Maar ook als je een hersenaandoening hebt, is het belangrijk om aan je hersengezondheid te werken.  

Soms is voldoende bewegen extra lastig als je een hersenaandoening hebt. Kijk wat er binnen je mogelijkheden ligt. Alle beweging is meegenomen: van een ommetje tot tandenpoetsen. En kijk daarnaast wat je op het gebied van voeding, slaap, ontspanning en sociale contacten kunt doen. 

10. Waar vind ik meer informatie over leefstijl en hersengezondheid? 

Op de website van de Hersenstichting vind je meer informatie over hoe je je hersenen gezond houdt. Hier kun je je ook inschrijven voor de Hersencoach: een gratis online training van 5 weken met tips en opdrachten van experts. Voor de methode met de vier 4 V’s, ontpillen en andere boeken over gezond oud worden kun je op de website van David van Bodegom meer informatie vinden.