Vormen van persoonlijkheidsstoornissen

Als je een persoonlijkheidsstoornis hebt, dan krijg je daar meestal tussen je 10e en 20e jaar voor het eerst last van. Er bestaan 10 soorten persoonlijkheidsstoornissen die artsen verdelen in verschillende types: A, B en C. Elk type heeft bepaalde kenmerken.

Je kunt één of meer persoonlijkheidsstoornissen hebben. Ook is het mogelijk dat je daarnaast een andere aandoening hebt, zoals een depressie of angststoornis. Dit komt vaak voor bij mensen met een persoonlijkheidsstoornis.

  • Type A

    Als je een stoornis hebt die onder type A valt, dan kunnen anderen vinden dat je je vreemd gedraagt. Je leeft het liefst alleen en hebt weinig contact met mensen.

    Er zijn 3 stoornissen die onder dit type vallen:

    Paranoïde persoonlijkheidsstoornis

    Je vertrouwt anderen bijna niet, terwijl je daar geen goede reden voor hebt. Zo kun je bang zijn dat je partner, vrienden of collega’s je steeds proberen te bedriegen, beledigen of verraden.

    Schizoïde persoonlijkheidsstoornis

    Je hebt weinig interesse in de mensen om je heen en leeft zoveel mogelijk op jezelf. Dingen met anderen doen vind je niet leuk. Ook heb je moeite om de gevoelens van anderen te begrijpen. Daardoor heb je meestal weinig vrienden en geen partner.

    Schizotypische persoonlijkheidsstoornis

    Vaak denk, voel en beleef je dingen op een heel eigen manier. Je vindt het lastig om met mensen om te gaan. Anderen vinden het soms dan ook moeilijk om met je te praten of je te begrijpen.

  • Type B

    Onder type B vallen stoornissen waarbij je moeite hebt om met je emoties om te gaan. Ook doe je vaak dingen zonder erbij na te denken. Daardoor kun je erg heftig en onvoorspelbaar reageren op situaties.

    Er zijn 4 stoornissen die onder dit typevallen:

    Antisociale persoonlijkheidsstoornis

    Rekening houden met regels of anderen vind je moeilijk. Meestal doe je alleen dingen waar jij voordeel van hebt. Ook doe je dingen zonder over de gevolgen na te denken. Daardoor breng je jezelf of anderen regelmatig in de problemen.

    Borderline persoonlijkheidsstoornis

    Je hebt heftige emoties en relaties die grillig verlopen. Op het ene moment wil je je partner of vrienden dicht bij je hebben, maar op het andere moment weer op afstand houden. Dit maakt het voor anderen én jezelf vaak moeilijk om je gedrag te begrijpen. Ook ben je bang dat de mensen van wie je houdt je gaan verlaten.

    Theatrale persoonlijkheidsstoornis

    Het liefst krijg je de hele tijd aandacht. Bijvoorbeeld door je emoties te overdrijven. Of door met iemand te flirten, terwijl dat helemaal niet bij de situatie past. Krijg je geen aandacht, dan ervaar je stress, lichamelijke klachten en het gevoel dat je niet goed genoeg bent. Artsen noemen deze stoornis ook wel histrionische persoonlijkheidsstoornis.

    Narcistische persoonlijkheidsstoornis

    Je hebt het gevoel dat je beter, belangrijker en specialer bent dan de rest. Je wilt dat mensen je bewonderen en vindt het moeilijk om rekening te houden met anderen en hun gevoelens.

  • Type C

    Stoornissen onder type C zorgen er meestal voor dat je je heel angstig en onzeker voelt. Zo kun je erg bang zijn om een relatie of vriendschap te beginnen.

    Er zijn 3 stoornissen die onder dit type vallen:

    Vermijdende persoonlijkheidsstoornis

    Je denkt slecht over jezelf en bent bang dat anderen je bijvoorbeeld raar, stom, saai of onaardig vinden. Daardoor ga je sociale situaties liever uit de weg.

    Afhankelijke persoonlijkheidsstoornis

    Je wilt graag dat iemand voor je zorgt en hebt het liefst altijd een partner. Iets zelf ondernemen of beslissen durf je meestal niet. Anderen moeten je daarom steeds beloven dat iets goed zit of goed komt. Om de steun en hulp van anderen te krijgen, doe je regelmatig dingen waar je geen zin in hebt.

    Dwangmatige persoonlijkheidsstoornis

    Je wilt alles onder controle hebben en dingen perfect doen. Werk, school en andere taken moeten gebeuren volgens je eigen regels of in een speciale volgorde. Omdat dit veel tijd kost, heb je weinig ruimte voor ontspanning en sociale dingen.

    Deze stoornis heet ook wel obsessief-compulsieve persoonlijkheidsstoornis (OCPS).

Als je een stoornis hebt die onder type A valt, dan kunnen anderen vinden dat je je vreemd gedraagt. Je leeft het liefst alleen en hebt weinig contact met mensen.

Er zijn 3 stoornissen die onder dit type vallen:

Paranoïde persoonlijkheidsstoornis

Je vertrouwt anderen bijna niet, terwijl je daar geen goede reden voor hebt. Zo kun je bang zijn dat je partner, vrienden of collega’s je steeds proberen te bedriegen, beledigen of verraden.

Schizoïde persoonlijkheidsstoornis

Je hebt weinig interesse in de mensen om je heen en leeft zoveel mogelijk op jezelf. Dingen met anderen doen vind je niet leuk. Ook heb je moeite om de gevoelens van anderen te begrijpen. Daardoor heb je meestal weinig vrienden en geen partner.

Schizotypische persoonlijkheidsstoornis

Vaak denk, voel en beleef je dingen op een heel eigen manier. Je vindt het lastig om met mensen om te gaan. Anderen vinden het soms dan ook moeilijk om met je te praten of je te begrijpen.

Onder type B vallen stoornissen waarbij je moeite hebt om met je emoties om te gaan. Ook doe je vaak dingen zonder erbij na te denken. Daardoor kun je erg heftig en onvoorspelbaar reageren op situaties.

Er zijn 4 stoornissen die onder dit typevallen:

Antisociale persoonlijkheidsstoornis

Rekening houden met regels of anderen vind je moeilijk. Meestal doe je alleen dingen waar jij voordeel van hebt. Ook doe je dingen zonder over de gevolgen na te denken. Daardoor breng je jezelf of anderen regelmatig in de problemen.

Borderline persoonlijkheidsstoornis

Je hebt heftige emoties en relaties die grillig verlopen. Op het ene moment wil je je partner of vrienden dicht bij je hebben, maar op het andere moment weer op afstand houden. Dit maakt het voor anderen én jezelf vaak moeilijk om je gedrag te begrijpen. Ook ben je bang dat de mensen van wie je houdt je gaan verlaten.

Theatrale persoonlijkheidsstoornis

Het liefst krijg je de hele tijd aandacht. Bijvoorbeeld door je emoties te overdrijven. Of door met iemand te flirten, terwijl dat helemaal niet bij de situatie past. Krijg je geen aandacht, dan ervaar je stress, lichamelijke klachten en het gevoel dat je niet goed genoeg bent. Artsen noemen deze stoornis ook wel histrionische persoonlijkheidsstoornis.

Narcistische persoonlijkheidsstoornis

Je hebt het gevoel dat je beter, belangrijker en specialer bent dan de rest. Je wilt dat mensen je bewonderen en vindt het moeilijk om rekening te houden met anderen en hun gevoelens.

Stoornissen onder type C zorgen er meestal voor dat je je heel angstig en onzeker voelt. Zo kun je erg bang zijn om een relatie of vriendschap te beginnen.

Er zijn 3 stoornissen die onder dit type vallen:

Vermijdende persoonlijkheidsstoornis

Je denkt slecht over jezelf en bent bang dat anderen je bijvoorbeeld raar, stom, saai of onaardig vinden. Daardoor ga je sociale situaties liever uit de weg.

Afhankelijke persoonlijkheidsstoornis

Je wilt graag dat iemand voor je zorgt en hebt het liefst altijd een partner. Iets zelf ondernemen of beslissen durf je meestal niet. Anderen moeten je daarom steeds beloven dat iets goed zit of goed komt. Om de steun en hulp van anderen te krijgen, doe je regelmatig dingen waar je geen zin in hebt.

Dwangmatige persoonlijkheidsstoornis

Je wilt alles onder controle hebben en dingen perfect doen. Werk, school en andere taken moeten gebeuren volgens je eigen regels of in een speciale volgorde. Omdat dit veel tijd kost, heb je weinig ruimte voor ontspanning en sociale dingen.

Deze stoornis heet ook wel obsessief-compulsieve persoonlijkheidsstoornis (OCPS).

229.100

mensen waren in 2019 bekend bij de huisarts met een persoonlijkheidsstoornis.

Bijna 60%

van de mensen met een persoonlijkheidsstoornis is vrouw.

De Hersenstichting heeft bij het opstellen van deze tekst dankbaar gebruik gemaakt van adviezen van:

  • Prof. dr. Karin W. Slotema, psychiater bij Psyq en bijzonder hoogleraar Persoonlijkheidsstoornissen, Erasmus Universiteit Rotterdam