Depressie

Wat is een depressie?

Somberheid en niet meer genieten staan centraal bij een depressie. Ook kan je vermoeid zijn, moeite hebben met slapen, gedachten aan de dood hebben, of moeite hebben om ergens je aandacht bij te houden. Bij een depressie ben je vaak aan het piekeren, je vindt jezelf slecht en je kunt bijna niet geloven dat je leven ooit weer beter kan worden. Het is daarom logisch dat een depressie vaak veel negatieve invloed op iemands leven heeft. Depressie is een ziekte waarbij biologie (zoals je genen of hoe je hersenen werken), hoe je als mens in elkaar zit (bijvoorbeeld of je gevoelig voor stress bent of dingen moeilijk positief kan zien) en de omgeving een rol spelen. In de omgeving speelt bijvoorbeeld een rol in wat voor situatie je bent opgegroeid, of je heftige gebeurtenissen hebt meegemaakt (trauma of jeugdtrauma), of er op dit moment grote problemen zijn in je leven en of er mensen om je heen zijn die van je houden.

Er zijn verschillende soorten depressies. Bij een lichte depressie kun je met weinig hulp toch verder en soms gaan lichte depressies ook vanzelf weer over. Een huisarts of praktijkondersteuner kan je vaak al in een paar gesprekken helpen. Bij een ernstige depressie heb je veel meer klachten, die ook ernstiger zijn. Bijna altijd is dan snel professionele hulp nodig. Soms duurt een depressie erg lang. Dat heet een chronische depressie.

Hoe lang duurt een depressie?

Een depressie kan een paar weken of zelfs maanden duren. Ongeveer de helft van de volwassenen met onbehandelde depressie verbetert binnen 12 maanden. En bij ongeveer de helft van de mensen met een depressie komt die maar één keer in hun leven voor. Andere mensen ontwikkelen meerdere keren een depressie. Een depressie kan ook chronisch worden. Dat wil zeggen dat de depressie meerdere jaren kan duren. Periodes met zware klachten worden dan soms afgewisseld met periodes waarin het beter gaat.

Er is dus een beste grote kans op een terugval (waarbij een depressie weer terugkomt). Daarom is er bij de behandeling van depressie gelukkig steeds meer aandacht voor het voorkomen van een terugval.

Andere soorten depressie

Naast lichte, zware en chronische depressies zijn er nog andere soorten van depressie.

• Seizoensgebonden depressie. Dit zijn depressies die ontstaan en vaker terugkomen in dezelfde periode van het jaar. Je hebt dan bijvoorbeeld ieder jaar een depressie in de herfst of winter.
• Postnatale depressie vlak na een bevalling (‘post partum depressie’). Dit kan ontstaan doordat hormonen in je lichaam tijdens en na de zwangerschap veranderen. Daardoor raakt de schildklier in de war. Ook kan een postnatale depressie ontstaan doordat je te weinig vitaminen en mineralen in je lichaam hebt tijdens de zwangerschap. Maar er verandert ook op sociaal gebied heel veel wat invloed kan hebben op hoe je je voelt als jonge moeder.
• Psychotische depressie die ontstaat uit een hele zware depressie. Je bent dan niet alleen heel somber met verschillende negatieve gedachten, maar hebt ook ideeën of ervaringen die zo sterk kunnen worden dat ze heel echt gaan lijken, terwijl ze dat niet zijn. Het gaat dan om wanen of hallucinaties. Je denkt bijvoorbeeld dat je overal schuld aan hebt, dat je arm bent, of dat je niet meer leeft. Dit is meestal een angstige ervaring. Van de mensen met een depressie die in een kliniek worden opgenomen, heeft ongeveer een op de vijf ook psychotische klachten.
• Depressie bij mensen met een bipolaire stoornis (manische depressie) bij iedereen verandert de stemming weleens. De ene keer zie je dingen somber, de andere keer ben je vrolijk en opgewekt. Maar een depressie is een diepe somberheid die lang aan kan houden en die niet meer past bij dat patroon. Je hebt schommelingen die verschillen per persoon en die afhangen van wat je meemaakt. Op dezelfde manier kan iemand bij een bipolaire stoornis ook langere periodes hebben van enorm (overdreven) enthousiasme waarin je jezelf overschat, risico’s neemt en ook psychotische ideeën kunt hebben. Als je zulke tegengestelde periodes hebt en dit een grote invloed op je dagelijks leven, je werk en je omgeving heeft, dan kan er sprake zijn van een bipolaire stoornis.
• Een persisterende depressieve stoornis (chronische depressie) is een lang durende vorm van depressie. Kenmerkend hiervoor is dat je een sombere stemming hebt die heel lang aanhoudt met daarbij een kleiner aantal depressieve symptomen dan bij een ‘gewone’ depressie. De klachten van deze chronische vorm van depressie zijn niet altijd hetzelfde. Soms kunnen er meer en ernstigere klachten van depressie zijn en kan je erg slecht voelen. In de praktijk hebben mensen vaak periodes van meer en iets minder depressieve klachten, maar zijn ze wel jarenlang (chronisch) aanwezig.

Wanneer zoek je hulp?

Als je veel last hebt van een somber gevoel (stemming), niet meer kunt genieten of slecht slaapt, is het verstandig om daarover te praten met je omgeving en niet te lang te wachten voordat je naar je huisarts gaat. Bespreek waar je last van hebt en kijk samen hoe je ermee om kunt gaan.

De huisarts stelt een behandelplan op en kijkt wat hij of zij samen met jou kan doen. Klachten ontstaan vaak langzaam. Al op het moment dat een depressie zich ontwikkelt, kunnen de huisarts, praktijkondersteuner (POH-GGZ) en psycholoog je vaak helpen.

Als je een depressie blijft houden of deze regelmatig terugkeert, kan de huisarts je doorverwijzen naar een psycholoog of psychiater. Vaak zijn er verschillende behandelingen mogelijk die elkaar aanvullen en daarom is het fijn als professionals (zoals de psychiater en de huisarts) samenwerken in de behandeling.

Waarschuwing

Denk je aan zelfdoding en heb je hulp nodig? Bel dan direct de gratis hulplijn 0800-0113.

Soms kun je je zo slecht voelen dat je niet verder wilt leven. Praten over zelfdoding kan bij deze landelijke hulplijn voor zelfmoordpreventie. Je kunt ook terecht op de website 113.nl, bijvoorbeeld om te chatten met een hulpverlener.

Praat er ook over met je huisarts. Vraag om een dubbele afspraak buiten het spreekuur. Je hebt dan meer tijd.

 

Herkennen van een depressie

Iedereen heeft weleens last van een sombere periode. Een depressie is meer dan vaak somber zijn. Waaraan herken je een depressie?

De klachten verschillen voor iedere persoon, maar een depressie heeft vaak grote invloed op je leven. Vaak heb je helemaal nergens energie voor en kun je van weinig meer genieten of voel je je somber. Je hebt daardoor veel meer moeite met de dagelijkse dingen, zoals je werk. Je kunt het bijna niet volhouden om naar je werk te gaan. Je ziet overal tegenop. Het wordt lastiger om voor het huishouden en jezelf te zorgen. Misschien ga je minder sporten en eet je minder gezond. Ook kan je het moeilijker vinden om contact met je vrienden op te zoeken en je trekt je steeds meer terug. Daardoor kan je het gevoel hebben om er steeds meer alleen voor te staan. Dit kan je negatieve gevoel over jezelf versterken. Je kunt een depressie ervaren als een groot zwart gat. Vaak hebben mensen dan ook gedachten aan de dood.

Bij kinderen, jongeren of ouderen zijn er soms andere symptomen dan somberheid en niet meer kunnen genieten. Zo hebben jongeren en ouderen vaker een prikkelbare stemming (zonder grote somberheid) die langer aanwezig is.

Het is moeilijk om te weten waar je depressie precies vandaan komt. Dat kan het lastig maken om de depressie te accepteren. Zeker, omdat de depressie vaak niet één duidelijke oorzaak of reden heeft waar je iets aan kunt doen. Je kan je ook heel onbegrepen en alleen voelen, bijvoorbeeld omdat een depressie voor de omgeving niet van de buitenkant te herkennen is.

Kenmerken van een depressie

Als je last hebt van een depressie, dan heb je eigenlijk altijd last van:

Aanvullend:

Je kunt ook andere klachten hebben, zoals:

Voor meer informatie over de kenmerken van een depressie kijk ook op de website van de Depressie Vereniging.

Annemiek lijdt sinds haar 15e aan zware depressies

Annemiek & haar vriend Thom vertellen over de zware depressies van Annemiek. Zij beschrijft ze als een gevoel van diepe rouw.

Bekijk haar verhaal

Diagnose van een depressie

Een depressie is niet altijd makkelijk te herkennen voor een arts. Met name als je lichamelijke klachten hebt, zoals vermoeidheid, hoofdpijn en klachten in spieren en gewrichten. Via lichamelijk onderzoek, zoals bloed- of hersenonderzoek, is een depressie niet te herkennen.

Een huisarts, psychiater of psycholoog gebruikt jouw verhaal en de resultaten van (bloed)onderzoek om vast te stellen of je misschien een depressie hebt. Een vragenlijst op internet kan geen depressie vaststellen en leidt veel te vaak tot de diagnose depressie, terwijl dit niet zo is. Maak je je toch zorgen? Neem dan contact op met je huisarts.

Oorzaken van een depressie

Er is niet één oorzaak voor het ontstaan van een depressie. Het is bijna altijd het gevolg van een combinatie van biologische, sociale en psychische oorzaken.

Behandeling van een depressie

Er zijn veel manieren om een depressie te behandelen. Welke behandeling past, verschilt per persoon, per type en ernst van de depressie. Bij een lichte depressie is er vaak geen hulp nodig of zijn er online mogelijkheden voor hulp die je zelf kunt volgen (e-health). Voorbeelden hiervan zijn zelfhulp en begeleiding bij dagelijkse activiteiten, zoals bewegen en werk. Bij een zwaardere of terugkerende depressie wordt er vaker gekozen voor ander type behandelingen.

Gevolgen van een depressie

Een depressie kan op verschillende manieren grote gevolgen hebben voor je dagelijks leven.

Folder | Leven met depressie

In de folder ‘Leven met een depressie’ lees je onder andere over de symptomen, oorzaken en verschillende behandelingen van deze complexe hersenaandoening.

Ontvang per e-mail

Ontvang via de post

Voor de omgeving

Leven met een depressie kan erg zwaar zijn. Ook voor de omgeving van iemand met een depressie kan het zwaar zijn. Het kan voor de partner, kinderen en andere naaste familie en vrienden moeilijk zijn om om te gaan met de somberheid. Het is dan moeilijker om positief te blijven en begrip te hebben voor de wisselingen in stemming. Zowel de persoon met een depressie als de omgeving kan zich dan machteloos, gefrustreerd, eenzaam en wanhopig voelen. Soms is het lastig te ontdekken wat de oorzaak is of wat de oorzaken zijn van een depressie. Als de oorzaak niet bekend is, is het soms moeilijk om te ervaren dat je omgeving je klachten begrijpt. Soms kan je ook onbegrip ervaren van je behandelaar, omdat niet alle behandelaars het met elkaar eens zijn over de lichamelijke en sociale oorzaken van een depressie.

Vooruitzichten met een depressie

De behandeling van een depressie is gericht op het verminderen van depressie en het voorkomen dat je vaker een depressie hebt (terugval). Als een depressie terugkomt, wordt de kans groter dat er nog een depressie volgt. Het voorkomen van een terugval in depressie is daarom een belangrijk onderdeel van de behandeling. Het gebruik van antidepressiva kan het risico op een terugval kleiner maken, zolang je ze blijft slikken. Als je met de medicijnen stopt, helpen ze namelijk niet meer om een depressie te voorkomen.

Andere behandelingen om de kans op terugval kleiner te maken, zijn (preventieve) cognitieve gedragstherapie (CGT) en aandachtsgerichte cognitieve therapie (mindfulness based cognitive therapy). Deze therapie wordt nog niet altijd aangeboden en is nog in ontwikkeling. Met zo’n therapie leer je omgaan met een depressie. Over langere tijd doe je inzicht op over jezelf en hoe je voor jezelf kunt zorgen bij een depressie.

Het is belangrijk om een mogelijke terugval op tijd te herkennen. Bijvoorbeeld aan dat je langzaam weer somberder wordt en interesse verliest. Als je dit op tijd herkent en hier iets aan doet, kun je zelf een terugval voorkomen. Als er niet iets aan doet, kan je een terugval niet meer tegenhouden.

Op depressie.nl kan je meer lezen over het verloop van een depressie. Wil je meer weten over het meedoen aan depressieonderzoek? Bekijk dan de oproepen voor onderzoek op website van de Depressie Vereniging.

Advies voor mensen met een depressie

Als je een depressie hebt, dan kan je een aantal dingen doen:

1. Bel de hulplijn 0800-0113 als je veel en terugkomende heftige gedachtes hebt, bijvoorbeeld gedachtes aan zelfdoding. Bij de hulplijn werken professionele mensen die graag naar je willen luisteren en met je willen praten.
2. Probeer hulp te zoeken. Ga naar je huisarts of bespreek je gevoelens met je partner of vrienden en vraag hen je te helpen.
3. Gun jezelf de tijd om beter te worden. Een depressie is een aandoening die moeilijk weggaat als er niks of weinig aan doet.
4. Probeer een vast schema te volgen voor de dag. Let op je slaap door te werken aan je ‘slaaphygiëne’. Je kunt meer leren over het verbeteren van je slaap. Gebruik niet te lang slaapmedicijnen of medicijnen die je kalmeren, zoals benzodiazepines.
5. Probeer regelmatig en gezond te eten en te bewegen. Buiten wandelen is erg gezond.
6. Gebruik geen drugs en drink geen alcohol, of in ieder geval niet meer dan één glas per dag.
7. Hoe moeilijk ook, probeer afleiding te zoeken: zoek contact met anderen, ga naar buiten, doe dingen waar je eerder ook plezier van kreeg..
8. Houd een dagboek bij. Sta daarbij elke dag even stil bij drie dingen waar je dankbaar voor bent en benoem de kleine positieve momenten.
9. Probeer bij jezelf te ontdekken wat de depressie heeft veroorzaakt. Daarmee kan je een terugval voorkomen.

Advies voor naasten, behandelaars en omgeving van mensen met een depressie

Voor partners en familie kan het ook moeilijk zijn om met gevolgen van een depressie om te gaan. Ook voor naasten is er daarom hulp en ondersteuning, bijvoorbeeld via de Depressie Vereniging. Deze biedt hulp en sociale steun aan iemand met een depressie, maar ook aan de omgeving.

Als een vriend of iemand in je gezin of familie een depressie heeft, dan wil je natuurlijk graag helpen. Soms kan je meer doen dan je denkt, ook als collega of werkgever. Hieronder een paar tips.
Tips voor naasten:

Risico op depressie verkleinen

Hoe kun je gezond blijven en het risico op een depressie kleiner maken?

• Versterk je mentale kracht (veerkracht). Zo kan je beter omgaan met pech en dingen die niet gaan zoals je verwacht. Met een mooi woord kun je het ‘mentale hygiëne’ noemen. Je veerkracht versterken, kan je bijvoorbeeld doen door iedere dag iets te bedenken waar je dankbaar voor bent, problemen in kleine stukjes te verdelen waardoor je er meer grip over kunt krijgen en door zowel succes als falen als iets te zien waar je van kunt leren.
• Volg ook in een periode vol stress je gewone dagelijkse ritme. Ga bijvoorbeeld op dezelfde tijden naar bed en sta op dezelfde tijden op.
• Probeer gezond te eten en regelmatig te bewegen. Dit verkleint de kans op een depressie.
• Blijf in contact met je omgeving. Ook als je het wat moeilijker hebt. Je vrienden, partner en familie kunnen en willen er voor je zijn als je je verdrietig of niet begrepen voelt.

De Hersenstichting heeft bij het opstellen van deze tekst dankbaar gebruik gemaakt van adviezen van:

• Prof. dr. mr. Christiaan H. Vinkers, psychiater, Amsterdam UMC en GGZ in Geest

• dr. Robert A. Schoevers, psychiater, UMCG te Groningen

 

Laatste update: december 2024

Leer op een leuke manier je hersenen fit te houden

De HersenCoach is een gratis online training van vijf weken. Iedere week delen hersenexperts zoals Prof. Dr. Erik Scherder wetenschappelijk onderbouwde tips, video’s en opdrachten.

Al 50.000 mensen gingen je voor en beoordeelden het programma met een 8.

Doe gratis mee!