Wat zijn problemen met emoties?

Je kunt op verschillende manieren last hebben van problemen met emoties. Zo kan het zijn dat je geen emoties meer voelt, ze niet meer kunt laten zien of ze niet meer goed kan uitleggen.

Het is ook mogelijk dat je geen controle meer hebt over je gevoelens of dat je emoties laat zien die niet bij de situatie passen. Je gaat bijvoorbeeld overdreven hard lachen als er iets leuks gebeurt. Of je lacht in een verdrietige situatie.

Dit zijn 3 verschillende vormen van problemen met emoties:

Vervlakte emoties

Door een beschadiging in je hersenen kunnen je gevoelens vlakker worden. Soms voel je  helemaal geen emoties meer. Je wordt bijvoorbeeld niet meer verdrietig, bang of boos. Het kan zijn dat je niet meer lacht als iemand een goede grap of leuk nieuws vertelt. Maar het kan ook zo zijn dat je nog wel emoties voelt, maar niet meer zo heftig. Of je voelt alleen sommige emoties niet meer maar andere nog wel.

Het is ook mogelijk dat je emoties er wel zijn, maar dat je moeite hebt om ze te laten zien. Je kunt je hierdoor niet zo goed meer uiten.

Ontremde emoties

Het kan ook zijn dat je minder controle hebt over je emoties. Daardoor kun je veel heftiger reageren op situaties. Je wordt bijvoorbeeld veel sneller boos of verdrietig. Of je bent overdreven vrolijk, terwijl daar geen reden voor is. Ook kunnen je emoties snel wisselen: je bent opeens erg blij en dan weer erg verdrietig.

Pseudobulbair effect (PBA)

Bij deze vorm van veranderde emoties moet je plots heftig lachen of huilen op een moment waarop daar eigenlijk geen reden voor is. Je wil het niet, maar toch kun je er niet mee stoppen. Artsen noemen dit dwanglachen en dwanghuilen. Vaak gebeurt dit een paar keer per dag.

Kenmerken van problemen met emoties

Bij problemen met emoties kun je last hebben van één of meer van deze kenmerken:

  • emoties die ‘vlak’ zijn geworden en die je niet of veel minder goed voelt
  • emoties die juist heftiger zijn en die je moeilijk kunt controleren, zoals woedeaanvallen
  • snel wisselende emoties hebben
  • emoties hebben die niet bij de stemming en de situatie passen. Bijvoorbeeld heftig huilen terwijl je niet (erg) verdrietig of somber bent of heftig lachen terwijl er niets grappigs is, en dan niet kunnen stoppen
  • emoties nog wel voelen maar niet meer kunnen laten zien (of vertellen)
  • emoties van anderen niet meer goed herkennen of begrijpen
  • emoties die ‘vlak’ zijn geworden en die je niet of veel minder goed voelt
  • emoties die juist heftiger zijn en die je moeilijk kunt controleren, zoals woedeaanvallen
  • snel wisselende emoties hebben
  • emoties hebben die niet bij de stemming en de situatie passen. Bijvoorbeeld heftig huilen terwijl je niet (erg) verdrietig of somber bent of heftig lachen terwijl er niets grappigs is, en dan niet kunnen stoppen
  • emoties nog wel voelen maar niet meer kunnen laten zien (of vertellen)
  • emoties van anderen niet meer goed herkennen of begrijpen

Zelf heb je meestal niet door dat je deze dingen doet, maar anderen kan het wel opvallen. De klachten zijn niet altijd even erg. Het ene moment zijn ze vaak erger dan het andere

Impact van problemen met emoties

Problemen met emoties kunnen een grote invloed hebben op je dagelijks leven. Het kan zijn dat je tijdelijk last hebt van deze problemen en de klachten vanzelf verdwijnen. Maar je kunt er ook voor altijd last van blijven houden.

Je kunt op verschillende manieren iets merken van de gevolgen:

  • Iets begrijpen

    Als je vervlakte emoties hebt, is het vaak ook moeilijk om emoties van anderen te herkennen en begrijpen. Emoties van anderen roepen niet direct een emotie bij je op. Daardoor kun je je moeilijker in de ander verplaatsen en weet je minder goed wat de ander bedoelt of nodig heeft. Dit kan leiden tot misverstanden en problemen met mensen in je omgeving. Als je bijvoorbeeld niet goed ziet dat je partner verdrietig is, dan zul je diegene ook niet troosten.

  • Jezelf verplaatsen

    Door problemen met emoties kun je een korter lontje hebben. Dit merk je bijvoorbeeld thuis of in het verkeer. Je wordt dan sneller boos of gespannen en kunt niet meer goed nadenken over de manier waarop je reageert. Dat kan soms voor ruzies of gevaarlijke situaties zorgen.

  • Omgaan met anderen

    Sociale contacten onderhouden kan erg moeilijk zijn. Het is mogelijk dat anderen je bot vinden door je gebrek aan emoties of boos op je worden. Dit kan ervoor zorgen dat je mensen liever uit de weg gaat en vaak afspraken afzegt. Ook kan het zijn dat je zelf minder attent bent of de emoties van anderen minder goed begrijpt. Het kan er ook toe leiden dat anderen liever minder contact met jou hebben, terwijl jij niet goed begrijpt waarom.

  • Jezelf verzorgen

    Als je alleen problemen met emoties hebt, dan kun je jezelf nog prima verzorgen. Maar door andere gevolgen van de beschadiging aan je hersenen kan het wel het lastiger zijn om voor jezelf te zorgen.

  • Dagelijkse activiteiten

    Problemen met emoties hebben vooral invloed op sociale situaties. De dagelijkse activiteiten, zoals boodschappen doen, werken, studeren, lukken meestal wel. Je kan wel minder energie hebben om dagelijkse dingen te doen. Ook kan je andere aandoeningen hebben, waardoor het minder goed lukt om deze activiteiten te doen.

  • Meedoen aan de wereld

    Problemen met emoties kunnen een grote invloed hebben op sociale activiteiten en je contacten met anderen. Omdat je je anders gedraagt, is het mogelijk dat anderen minder contact met je willen. Hierdoor kun je je eenzaam gaan voelen.

Als je vervlakte emoties hebt, is het vaak ook moeilijk om emoties van anderen te herkennen en begrijpen. Emoties van anderen roepen niet direct een emotie bij je op. Daardoor kun je je moeilijker in de ander verplaatsen en weet je minder goed wat de ander bedoelt of nodig heeft. Dit kan leiden tot misverstanden en problemen met mensen in je omgeving. Als je bijvoorbeeld niet goed ziet dat je partner verdrietig is, dan zul je diegene ook niet troosten.

Door problemen met emoties kun je een korter lontje hebben. Dit merk je bijvoorbeeld thuis of in het verkeer. Je wordt dan sneller boos of gespannen en kunt niet meer goed nadenken over de manier waarop je reageert. Dat kan soms voor ruzies of gevaarlijke situaties zorgen.

Sociale contacten onderhouden kan erg moeilijk zijn. Het is mogelijk dat anderen je bot vinden door je gebrek aan emoties of boos op je worden. Dit kan ervoor zorgen dat je mensen liever uit de weg gaat en vaak afspraken afzegt. Ook kan het zijn dat je zelf minder attent bent of de emoties van anderen minder goed begrijpt. Het kan er ook toe leiden dat anderen liever minder contact met jou hebben, terwijl jij niet goed begrijpt waarom.

Als je alleen problemen met emoties hebt, dan kun je jezelf nog prima verzorgen. Maar door andere gevolgen van de beschadiging aan je hersenen kan het wel het lastiger zijn om voor jezelf te zorgen.

Problemen met emoties hebben vooral invloed op sociale situaties. De dagelijkse activiteiten, zoals boodschappen doen, werken, studeren, lukken meestal wel. Je kan wel minder energie hebben om dagelijkse dingen te doen. Ook kan je andere aandoeningen hebben, waardoor het minder goed lukt om deze activiteiten te doen.

Problemen met emoties kunnen een grote invloed hebben op sociale activiteiten en je contacten met anderen. Omdat je je anders gedraagt, is het mogelijk dat anderen minder contact met je willen. Hierdoor kun je je eenzaam gaan voelen.

Oorzaak in de hersenen

Wetenschappers hebben ontdekt dat problemen met emoties vaak ontstaan bij schade aan een bepaald deel van je hersenen: de prefrontale cortex.

Maar andere gebieden in je hersenen spelen ook een rol bij het omgaan met emoties. Als een of meer van deze gebieden beschadigd raken, kan dit dus ook leiden tot problemen met emoties.

Aandoeningen die leiden tot problemen met emoties

Problemen met emoties kunnen door verschillende hersenaandoeningen ontstaan. Een paar voorbeelden zijn:

Behandelen van problemen met emoties

Problemen met emoties kunnen ernstige mentale, emotionele en sociale gevolgen hebben. Ze zorgen ervoor dat je minder goed in staat bent om anderen goed te begrijpen en goed te reageren in sociale situaties. Als je deze problemen hebt is het belangrijk dat een klinisch neuropsycholoog onderzoek doet naar de problemen en de oorzaak hiervan. Na dit onderzoek kan die je adviezen of een behandeling geven.  

Soms kun je een T-ScEmo-behandeling krijgen in een revalidatiecentrum. Tijdens deze behandeling leer je emoties beter te herkennen en je beter te verplaatsen in anderen. Ook leer je meer controle over je emoties te krijgen.

Soms kunnen medicijnen helpen om emoties te reguleren. Een neuroloog of psychiater kan dit beoordelen.

Tips voor mensen met problemen met emoties

Dit zijn een paar tips die je in verschillende situaties kunt gebruiken.

  • Praat met je naasten: je emoties kunnen anderen verrassen. Hoe beter ze het begrijpen, hoe beter ze je kunnen helpen.
  • Vraag om hulp: als je moeite hebt met het herkennen van emoties, kun je je naasten vragen om hun gevoelens uit te spreken. Zo oefen je met het herkennen van emoties en kun je er beter zijn voor anderen.
  • Zoek afleiding: als je merkt dat je weinig controle hebt over je emoties, kan het helpen om meer aandacht aan je ademhaling te geven of de houding van je lichaam te veranderen. Iets anders gaan doen of jezelf afleiden kan ook helpen. Denk bijvoorbeeld aan iets vrolijks als je moet huilen. Als je merkt dat je boos wordt of iets irritant vindt, loop dan even de kamer uit.
  • Vraag om feedback: soms ziet een naaste al sneller dat je boos wordt dan dat je dit zelf door hebt. Het helpt als een naaste je feedback mag geven. Bespreek wat je naaste mag zeggen of doen op zo’n moment.
  • Neem genoeg rust: moeheid en spanning maken de klachten vaak erger. Benoem het als je vermoeid bent, dan kan een ander daar rekening mee houden.

Tips voor naasten van mensen met problemen met emoties

Als je naaste problemen met emoties heeft, dan kan dat niet alleen zwaar voor diegene zijn maar ook voor jou. Zo kun je hierdoor soms in de war zijn. Of je schuldig voelen, omdat je niet weet hoe je je naaste kunt helpen.

Een paar dingen die je kunt doen:

  • Spreek je gevoelens uit: leer jezelf aan om je emoties vaker in woorden uit te drukken. Als je bijvoorbeeld boos, teleurgesteld of blij bent, spreek dit dan ook uit. Zo leert je naaste de uitdrukking op je gezicht beter herkennen.
  • Geef je behoeften aan: spreek uit wat je nodig hebt. Als je bijvoorbeeld getroost wil worden, geef dit dan aan bij je naaste.
  • Vraag wat er speelt: als je naaste vervlakte emoties heeft of emoties anders ervaart, vraag dan wat er door diegene heen gaat.
  • Zorg voor rust in huis: meerdere dingen tegelijkertijd doen kan spanning veroorzaken bij je naaste. Zet daarom de tv uit als jullie met elkaar praten. En nodig niet te veel visite uit. Ook kan het helpen om op vaste tijden te slapen, eten en dagelijkse activiteiten te doen.
  • Zorg goed voor jezelf en blijf bewegen: dit kan zorgen voor minder stress, meer energie en betere slaap.
  • Accepteer hulp van anderen: geef iemand bijvoorbeeld een lijstje met simpele taken. Hierdoor kun je zelf wat meer rust nemen.
  • Ontdek wat de emoties heftiger maakt: probeer erachter te komen wanneer je naaste extra gevoelig of gespannen is. Als dit op een bepaald moment van de dag is, hou daar dan rekening mee.
  • Blijf bij je eigen gevoelens: als je naaste een huilbui of lachbui heeft terwijl daar geen reden toe is, probeer dan niet mee te lachen of diegene te troosten. Door je naaste af te leiden en geen aandacht aan de buien te geven, gaan ze sneller over.

De Hersenstichting heeft bij het opstellen van deze tekst dankbaar gebruik gemaakt van adviezen van:

  • Prof. dr. Joke M. Spikman, klinisch neuropsycholoog, en hoogleraar UMCG te Groningen

Laatste update: november 2023