Wat zijn problemen met intimiteit en seksualiteit?

Je seksualiteit wordt deels door je hersenen gestuurd. Je zin in seks ontstaat in de hersenen. We noemen de zin in seks ook wel het lustgevoel. Een orgasme is lichamelijk, maar het orgasmegevoel ervaar je in de hersenen. Je hersenen zijn dus erg belangrijk bij seksualiteit.

Intimiteit is een gevoel van een fijne band (verbondenheid) tussen mensen: je voelt dat je bij elkaar hoort. Je ervaart steun, vertrouwen en liefde. Intimiteit kan bestaan uit een goed gesprek, het delen van gevoelens, maar ook met elkaar knuffelen of zoenen. Bij al deze dingen spelen je hersenen een belangrijke rol.

Wanneer je hersenen beschadigd raken door een hersenaandoening, kan dit leiden tot verschillende veranderingen rondom intimiteit en seks. Je hebt misschien minder zin in seks, bent minder opgewonden of ervaart een orgasme anders. Deze veranderingen hoeven niet altijd tot problemen te leiden. Soms kun je hier (samen met je partner) fijn over praten en tot een oplossing komen.

Maar in sommige gevallen leiden de veranderingen wel tot problemen. Het kan bijvoorbeeld dat je door je hersenaandoening moeilijker met iemand kunt meeleven of dingen zegt of doet zonder na te denken (ongeremd). Je kunt dan bijvoorbeeld de hele tijd seks willen hebben en daarbij geen rekening houden met je partner. Of je wilt of hebt meerdere seksuele relaties, zonder dat je partner dit weet. Het komt ook voor dat je juist minder zin hebt in seks en daardoor problemen ervaart. Bijvoorbeeld omdat je partner vaker zin in seks heeft dan jij.

Kenmerken van problemen met intimiteit en seksualiteit

Veranderingen op het gebied van intimiteit en seksualiteit komen vaak voor bij mensen met een hersenaandoening. De kenmerken verschillen erg per persoon en per aandoening. Je kunt het herkennen aan de volgende dingen:

  • Je hebt minder zin in om met seks te beginnen. Dit komt het vaakst voor. Dit kan komen doordat je erg moe bent of moeite hebt om uit jezelf dingen te doen (initiatief nemen).
  • Je bent minder opgewonden tijdens de seks. Door de hersenaandoening merk je dat je lichaam anders reageert op seks. Je voelt je er minder klaar voor en het geeft minder snel een fijn gevoel. Tijdens de seks voel je je bijvoorbeeld onrustig, onprettig en kan je er moeilijk van genieten. Dit kan een gevolg zijn van angst en onzekerheid.
  • Je kunt lichamelijke problemen hebben die seks zoals je gewend was moeilijker maken. Misschien kun je je armen of benen niet goed bewegen. Of is de gevoeligheid van de huid verdwenen. Dat kan het moeilijker maken om seks te hebben. Ook kan je last hebben van incontinentie (ongewild urineverlies) waar je je voor kunt schamen of die intiem zijn minder prettig maken.
  • Je wilt altijd vrijen en valt mensen hiermee lastig. Door de hersenaandoening kan je gedrag veranderen, je kunt je controle verliezen en je kunt veel meer reageren zonder na te denken (impulsief zijn). 
  • Je hebt last van bijwerkingen van medicijnen: sommige medicijnen kunnen zorgen voor veranderingen in seksueel verlangen, opwinding of orgasme.

Impact van problemen met intimiteit en seksualiteit

 Seks en intimiteit zijn voor veel mensen belangrijk. Ze hebben een positieve invloed op je gezondheid en je kwaliteit van leven. Problemen met intimiteit en seksualiteit kunnen daarom grote invloed hebben op het dagelijks leven van jou en je partner. Ook als je een hersenaandoening hebt, kun je met wat aanpassing en creativiteit seksueel actief blijven. 

Problemen met intimiteit en seksualiteit kunnen verschillende gevolgen hebben voor het dagelijks leven:

  • Thuis

    je kunt merken dat de sfeer tussen jou en je partner op seksueel gebied kan veranderen. Misschien moet je nieuwe manieren vinden met je partner om samen intiem te zijn en seks te hebben, bijvoorbeeld door beweegproblemen. Hier samen goed over praten, kan heel fijn zijn, maar is misschien best lastig.

  • Werk en school

    je kunt tegen problemen aanlopen op werk en school. Als je de zin in seks of intimiteit niet goed onder controle kunt houden bijvoorbeeld. Het is verstandig om dit te bespreken met je huisarts. Als je problemen hebt met ongewild urineverlies (incontinentie) dan kan dit ook erg vervelend zijn als je op werk of school bent.

  • Vrije tijd

    je kunt minder zin hebben in seks of intimiteit of juist heel veel zin hebben. Het kan fijn zijn om met je partner of arts te praten over hoe je hiermee om kunt gaan. Als je thuis of buiten de deur bent, is het fijn om te weten hoe je met je problemen met intimiteit en seksualiteit (zoals je plas niet op kunnen houden of weinig controle over je zin in seks) om kunt gaan.

  • Sociale contacten

    je kunt merken dat je sociale contacten onder de problemen met intimiteit en seksualiteit kunnen lijden. Misschien heb je door je problemen angst om met andere mensen af te spreken of wil je voorkomen dat je je ongepaste opmerkingen maakt of ongepaste dingen doet. Ook al kan je er niks aan doen. Je problemen kunnen ook invloed hebben op het aangaan van nieuwe (liefdes)relaties (daten), bijvoorbeeld omdat je bang of onzeker bent over dat je niet aan de seksuele en intieme wensen van een ander kunt voldoen.

je kunt merken dat de sfeer tussen jou en je partner op seksueel gebied kan veranderen. Misschien moet je nieuwe manieren vinden met je partner om samen intiem te zijn en seks te hebben, bijvoorbeeld door beweegproblemen. Hier samen goed over praten, kan heel fijn zijn, maar is misschien best lastig.

je kunt tegen problemen aanlopen op werk en school. Als je de zin in seks of intimiteit niet goed onder controle kunt houden bijvoorbeeld. Het is verstandig om dit te bespreken met je huisarts. Als je problemen hebt met ongewild urineverlies (incontinentie) dan kan dit ook erg vervelend zijn als je op werk of school bent.

je kunt minder zin hebben in seks of intimiteit of juist heel veel zin hebben. Het kan fijn zijn om met je partner of arts te praten over hoe je hiermee om kunt gaan. Als je thuis of buiten de deur bent, is het fijn om te weten hoe je met je problemen met intimiteit en seksualiteit (zoals je plas niet op kunnen houden of weinig controle over je zin in seks) om kunt gaan.

je kunt merken dat je sociale contacten onder de problemen met intimiteit en seksualiteit kunnen lijden. Misschien heb je door je problemen angst om met andere mensen af te spreken of wil je voorkomen dat je je ongepaste opmerkingen maakt of ongepaste dingen doet. Ook al kan je er niks aan doen. Je problemen kunnen ook invloed hebben op het aangaan van nieuwe (liefdes)relaties (daten), bijvoorbeeld omdat je bang of onzeker bent over dat je niet aan de seksuele en intieme wensen van een ander kunt voldoen.

Oorzaak van problemen met intimiteit en seksualiteit in de hersenen

Er zijn drie oorzaken van problemen met intimiteit en seksualiteit bij een hersenaandoening: 

  • Lichamelijke (biologische) oorzaken

    Een hersenaandoening kan voor schade zorgen in je hersenen. Signalen van de hersenen naar de rest van het lichaam komen dan niet meer goed door, bijvoorbeeld wanneer je wel of niet moet plassen. Incontinentie (ongewild urineverlies) komt regelmatig voor als je een hersenaandoening hebt. Bijvoorbeeld bij Multipele Sclerose (MS), de ziekte van Parkinson of na een beroerte of epileptische aanval.
    Ook kan je zintuiglijke stoornissen hebben bij een hersenaandoening. Je zintuigen kunnen informatie van de dingen die je bijvoorbeeld ziet of voelt dan soms niet meer goed doorgeven aan je hersenen. Een aanraking kan daardoor nu onprettig zijn, terwijl je het eerder juist prettig vond.
    Een hersenaandoening kan ook zorgen voor problemen met denken, leren en je geheugen, emoties en gedrag. Misschien doe je vaker dingen zonder na te denken of vind je het moeilijk om rekening te houden met je partner. Ook lichamelijk kun je veranderen. Je kunt bijvoorbeeld door een beroerte bijvoorbeeld aan één kant verlamd raken. Ook kan je erg veel last hebben van vermoeidheid.
    Al deze veranderingen in of aan je lichaam kunnen invloed hebben op je seksualiteit. Je zin in seks kan verminderen, het kan moeilijker zijn om vochtig te worden, een stijve penis (erectie) te krijgen of het lukt niet meer om klaar te komen.

  • Mentale (psychologische) oorzaken

    Na een hersenaandoening kun je je onzeker, somber, boos, schuldig of angstig voelen. Ook kan je bang zijn om te mislukken tijdens het intiem zijn met een ander. Misschien wordt het beeld dat je van jezelf hebt negatiever, schaam je je, voel je je ongemakkelijk bij intiem contact en heb je verdriet over dat je nu lichamelijke klachten hebt die je eerst niet had. Deze gevoelens en gedachten kunnen ook invloed hebben op je intimiteit en seksualiteit. Misschien heb je door deze gevoelens veel minder zin in seks of kan je je niet zo goed ontspannen. Dit is heel begrijpelijk en meer mensen hebben hier last van. Erover praten met je partner of je huisarts kan hierbij helpen.

  • Sociale oorzaken

    Een hersenaandoening kan invloed hebben op de relatie met je partner. Misschien is jullie relatie niet meer in evenwicht doordat de een meer voor de ander zorgt. Je relatie met je partner kan onder druk komen te staan. Ook jullie seksleven kan daardoor veranderd zijn.
    Voor mensen zonder een relatie kan het moeilijker zijn om een partner of genoeg intimiteit te vinden. Bij jongeren kan een hersenaandoening ervoor zorgen dat hun seksuele ontwikkeling anders verloopt. Vaak krijgen zij pas later hun eerste seksuele ervaringen en relaties.

Lichamelijke (biologische) oorzaken

Een hersenaandoening kan voor schade zorgen in je hersenen. Signalen van de hersenen naar de rest van het lichaam komen dan niet meer goed door, bijvoorbeeld wanneer je wel of niet moet plassen. Incontinentie (ongewild urineverlies) komt regelmatig voor als je een hersenaandoening hebt. Bijvoorbeeld bij Multipele Sclerose (MS), de ziekte van Parkinson of na een beroerte of epileptische aanval.
Ook kan je zintuiglijke stoornissen hebben bij een hersenaandoening. Je zintuigen kunnen informatie van de dingen die je bijvoorbeeld ziet of voelt dan soms niet meer goed doorgeven aan je hersenen. Een aanraking kan daardoor nu onprettig zijn, terwijl je het eerder juist prettig vond.
Een hersenaandoening kan ook zorgen voor problemen met denken, leren en je geheugen, emoties en gedrag. Misschien doe je vaker dingen zonder na te denken of vind je het moeilijk om rekening te houden met je partner. Ook lichamelijk kun je veranderen. Je kunt bijvoorbeeld door een beroerte bijvoorbeeld aan één kant verlamd raken. Ook kan je erg veel last hebben van vermoeidheid.
Al deze veranderingen in of aan je lichaam kunnen invloed hebben op je seksualiteit. Je zin in seks kan verminderen, het kan moeilijker zijn om vochtig te worden, een stijve penis (erectie) te krijgen of het lukt niet meer om klaar te komen.

Mentale (psychologische) oorzaken

Na een hersenaandoening kun je je onzeker, somber, boos, schuldig of angstig voelen. Ook kan je bang zijn om te mislukken tijdens het intiem zijn met een ander. Misschien wordt het beeld dat je van jezelf hebt negatiever, schaam je je, voel je je ongemakkelijk bij intiem contact en heb je verdriet over dat je nu lichamelijke klachten hebt die je eerst niet had. Deze gevoelens en gedachten kunnen ook invloed hebben op je intimiteit en seksualiteit. Misschien heb je door deze gevoelens veel minder zin in seks of kan je je niet zo goed ontspannen. Dit is heel begrijpelijk en meer mensen hebben hier last van. Erover praten met je partner of je huisarts kan hierbij helpen.

Sociale oorzaken

Een hersenaandoening kan invloed hebben op de relatie met je partner. Misschien is jullie relatie niet meer in evenwicht doordat de een meer voor de ander zorgt. Je relatie met je partner kan onder druk komen te staan. Ook jullie seksleven kan daardoor veranderd zijn.
Voor mensen zonder een relatie kan het moeilijker zijn om een partner of genoeg intimiteit te vinden. Bij jongeren kan een hersenaandoening ervoor zorgen dat hun seksuele ontwikkeling anders verloopt. Vaak krijgen zij pas later hun eerste seksuele ervaringen en relaties.

Aandoeningen die leiden tot problemen met intimiteit en seksualiteit

Veel hersenaandoeningen kunnen leiden tot veranderingen op het gebied van intimiteit en seksualiteit. Welke veranderingen of problemen iemand ervaart, verschilt van persoon tot persoon. Een aantal voorbeelden van aandoeningen waarbij de intimiteit en seksualiteit kunnen veranderen, zijn: beroerte, traumatisch hersenletsel, dementie, epilepsie, MS (Multiple Sclerose), depressie, schizofrenie en de ziekte van Parkinson.

Behandelen van problemen met intimiteit en seksualiteit

Een belangrijke eerste stap is begrijpen dat er problemen zijn, vertellen dat je het anders wilt en dit delen met je partner. Ga met elkaar in gesprek. Als je graag intiem wilt zijn, dan is dit niet iets om te negeren.

Het kan lastig zijn om hulp te zoeken als je problemen hebt met intimiteit en seksualiteit. Bespreek met je revalidatiearts of huisarts welke problemen je ervaart. Samen kun je bekijken welke mogelijkheden er zijn op het gebied van medicijnen, hulpmiddelen of behandeling.

Je kunt ook hulp vragen aan een seksuoloog. Deze kan samen met jou (en je partner) seksuele problemen onderzoeken en oplossingen vinden.

Verder bestaan er verschillende organisaties voor seksuele hulp en zorg, zoals Stichting Alternatieve Relatiebemiddeling (SAR), Need2Care, Snoezelzorg, Flekszorg, De Ultieme Zorg. Zij kunnen je in contact brengen met verzorgers die veel kennis en ervaring hebben met seksuele hulp aan mensen die problemen hebben met intimiteit en seksualiteit.

Tips voor mensen met problemen met intimiteit en seksualiteit

  • Sta stil bij de veranderingen: Het is heel belangrijk om te begrijpen dat er dingen veranderd zijn op het gebied van intimiteit en seksualiteit. Sta stil bij wat dit voor jou betekent en ga erover in gesprek met je partner.
  • Maak tijd voor seks: Seks is voor veel mensen een belangrijk onderdeel van het leven. Het kan voor ontspanning, troost en een gevoel van liefde zorgen. Het is belangrijk om hier tijd voor te maken, bijvoorbeeld door tijd te maken in je agenda
  • Ontdek opnieuw elkaars lichaam: Welke plekken geven een prettig gevoel als ze gestreeld of gezoend worden? Van oorlel tot billen, van mond tot voeten, van kruin tot tepels: elk lichaamsdeel kan een gevoelige plek zijn waardoor je kunt genieten van aanraken en aangeraakt worden. Vertel elkaar wat je fijn en wat je juist niet prettig vindt. Geef aandacht aan plezier in plaats van prestatie
  • Probeer een andere houding: Misschien lukt de houding die jullie het fijnst vonden niet meer door lichamelijke problemen. Kijk dan eens naar andere mogelijkheden. Je kunt ruilen van positie. Of je kunt allebei opzij gaan liggen als ‘lepeltjes’.
  • Probeer andere manieren om tot een orgasme te komen: Je kunt bijvoorbeeld je handen of mond gebruiken om je partner aan te raken. Kijk wat voor jou en je partner het fijnst voelt en bespreek dit met elkaar
  • Niet alleen ’s avonds en in bed: Je kunt ook vrijen op de bank of op een stoel in de huiskamer, in plaats van in je bed. Ook kan je ’s morgens of ’s middags vrijen als je misschien meer energie hebt.
  • Zoek naar dingen die zorgen voor een intieme sfeer: Denk aan muziek, plaatjes, verhalen, mooi ondergoed (lingerie), video’s. Deze dingen kunnen je zin in seks groter maken.
  • Denk aan fijne seks en gebruik je fantasie: Je hoeft je niet te schamen voor gedachten of dingen die jouw zin in seks groter maken.
  • Bespreek het met je arts: Praten over seksualiteit is vaak moeilijk. Maar ook veel artsen vinden het lastig om een professioneel gesprek te beginnen over seksuele problemen. Probeer je schaamte los te laten en bespreek het met je arts. Samen kunnen jullie oplossingen zoeken, zoals andere medicijnen.

Tips voor naasten van mensen met problemen met intimiteit en seksualiteit

Is je partner veranderd op het gebied van intimiteit en seksualiteit? Dan heeft dat ook gevolgen voor jou. De tips voor je partner die je hierboven kunt lezen, kunnen handig zijn voor jou. Op de website van MantelzorgNL vind je daarnaast meer informatie over hoe je in een relatie met problemen met intimiteit en seksualiteit om kunt gaan. Een aantal andere tips zijn:

  • Zorg goed voor jezelf. Geef op tijd je grenzen aan, ook op seksueel gebied. Je kunt je huisarts om hulp vragen.
  • Zoek contact met mensen die hetzelfde ervaren.
  • Zoek met je naaste naar hulp en schakel op tijd professionele hulp voor iemand in.
  • Blijf in gesprek over wat intimiteit voor jullie betekent. 

De Hersenstichting heeft bij het opstellen van deze tekst dankbaar gebruik gemaakt van adviezen van:

  • Ymke Kelders, programmamedewerker Zorg & Informatie, Rutgers, kenniscentrum seksualiteit

 

Laatste update: januari 2025