Een kijkje in de fascinerende wereld van de Hersenbank

Bij de Nederlandse Hersenbank liggen talloze delen van hersenen opgeslagen voor onderzoek. David Verschoor, directeur van de Hersenstichting, nam een kijkje achter de schermen en sprak met Hersenbank-directeur Inge Huitinga over deze fascinerende organisatie.

Grenzend aan het Amsterdam UMC ligt het Nederlands Herseninstituut. Hierbinnen bevindt zich de Hersenbank: een plek waar delen uit de hersenen worden opgeslagen voor onderzoek. Mensen die hersendonor zijn, komen na hun overlijden in aanmerking om hun hersenen te doneren aan de Hersenbank. Onderzoekers van over de hele wereld vragen bij de Hersenbank menselijk weefsel op, dat zijn kleine plakjes hersenen. Met dit weefsel doen zij onderzoek naar bijvoorbeeld dementie, depressie en andere hersenaandoeningen. Inge legt aan David uit: “Je bent niet automatisch hersendonor, dat valt namelijk buiten de standaard donorregistratie. Dat maakt het voor ons een uitdaging om aan genoeg verschillende type hersendonoren te komen. Toch hebben we sinds de oprichting van de Hersenbank in 1985 al meer dan vijfduizend autopsies kunnen verrichten. Een autopsie is een onderzoek van het lichaam na overlijden. Dankzij deze autopsies hebben onderzoekers wereldwijd al veel waardevolle informatie over de hersenen verzameld.”

De fascinerende wereld van de Hersenbank

Na een uitgebreide kennismaking tussen David en Inge, leidt Inge David rond langs de verschillende ruimtes van de Hersenbank. Dat brengt hen bij een grote ruimte vol met vriezers. “In deze vriezers is het -80”, legt Inge uit. “In de grote vriezers die je hier ziet, bewaren wij hersenweefsel. Soms zijn dat maar hele kleine plakjes van de hersenen, maar allemaal met belangrijke informatie.” Ondertussen stelt David vragen over de Hersenbank. “Hoe komen de hersenen hier terecht?”, wil hij weten. Inge: “Als een geregistreerde hersendonor overlijdt, wordt het lichaam opgehaald door een begrafenisondernemer en naar het Amsterdam UMC gebracht. Binnen zes uur nemen we de hersenen heel zorgvuldig uit het lichaam en slaan we het weefsel op voor onderzoek. Vanaf dan komt de informatie die opgeslagen is in de hersenen voor ons beschikbaar.”

Inge loopt een andere ruimte in. “Ga maar even zitten, dan laat ik het je zien”, verzoekt ze David. Samen kijken ze door een microscoop, terwijl Inge vertelt. “Oh, kijk, hier zie je zwarte zenuwcellen”, begint ze. “Door te kijken naar deze zwarte zenuwcellen zie je of iemand tijdens het leven de ziekte van Parkinson heeft gehad.” David, die onder de indruk is: “Kan iedereen zich aanmelden als hersendonor? Of willen jullie alleen donoren die een hersenaandoening hebben?” Inge: “Donoren met bepaalde hersenaandoeningen, zoals verschillende vormen van dementie en psychiatrische ziektes, kunnen zich aanmelden. Maar net zo waardevol zijn donoren zonder hersenaandoening, zodat onderzoekers zieke en gezonde stukjes weefsel goed kunnen vergelijken. Soms komen we er pas achter welke aandoening een donor had na iemands overlijden.”

Wilt u na uw overlijden uw hersenen doneren?

De Nederlandse Hersenbank wil bijdragen aan het vinden van oorzaken en oplossingen voor neurologische en psychiatrische hersenziekten. Maar daar hebben zij hulp bij nodig. Het menselijk brein is zo complex dat dit niet in diermodellen of in reageerbuizen nagebootst kan worden. De beschikking over menselijk hersenweefsel voor onderzoek is dus essentieel.

Wilt u na uw overlijden uw hersenen doneren? Lees dan meer hierover op deze website. 

Betere behandelingen

David kijkt verwonderd om zich heen. “Waarom is het belangrijk dat hier goed hersenweefsel wordt opgeslagen en beschikbaar gesteld voor onderzoekers?”, vraagt hij aan Inge. Zij licht toe: “Dat is erg belangrijk omdat de hersenen lastig te onderzoeken zijn. Een ziekte als kanker is steeds beter te behandelen, onder andere omdat je van een tumor in het lijf eenvoudig een stukje kunt afnemen en dit kunt onderzoeken. Bij de hersenen kan dat niet. We kunnen pas echt goed in iemands hersenen kijken als een persoon is overleden. Doordat wij bij de Hersenbank hersenweefsel opslaan en beschikbaar stellen, komen onderzoekers steeds meer te weten over de hersenen. Met deze informatie wordt het makkelijker om mensen met een hersenaandoening in de toekomst een juiste diagnose te geven en behandelingen te ontwikkelen.”

Tot slot betreden de twee directeuren een laboratorium. Hier zijn de jonge onderzoeker Dennis en de Spaanse studente Valentina bezig een heel klein stukje van de hersenen te onderzoeken. “Zij onderzoeken hoe het herstel van Multiple Sclerose (MS) verbeterd kan worden”, vertelt Inge aan David. “We krijgen veel internationale studenten over de vloer, omdat Nederland de grootste en belangrijkste hersenbank van de wereld heeft. Als ik hen zo aan het werk zie, kan ik niet anders dan enorm trots zijn. Op hen, op onze organisatie. Er gebeurt hier zoveel moois en belangrijks. Ondanks dat het een lange adem is en dat het elk jaar weer een puzzel is om uit de kosten te komen, sta ik hier elke dag met goede hoop. We zijn blij dat de Hersenstichting ons dankzij haar donateurs kan steunen. Mede dankzij deze subsidie kan de Hersenbank meer belangrijk hersenonderzoek mogelijk maken.”

De Hersenstichting financiert onderzoek zodat er betere behandelingen komen die hersenaandoeningen genezen, stoppen of vertragen, of de kwaliteit van leven voor mensen met een hersenaandoening verbeteren. Kijk voor een greep uit deze onderzoeken op deze pagina. 

Beeld: Roy Vermeij
Tekst: Rosanne Langenberg

Onze directeur David ging vorige keer op bezoek bij WYzorg in Oisterwijk, waar NAH-zwemmen wordt aangeboden. Lees hier het verslag van dat bezoek.