5 vragen over de hersenen en de overgang

Iedere vrouw krijgt er vroeg of laat mee te maken: de menopauze. Wat doet dat met de hersenen? Birit Broekman, psychiater en onderzoeker in OLVG en Amsterdam UMC, geeft antwoord.

1. Heeft de overgang invloed op de werking van onze hersenen?

“Tijdens de overgang verandert de hormoonbalans van vrouwen: het vrouwelijk geslachtshormoon oestrogeen neemt af. Dat heeft effect op het brein, want de afname van oestrogeen heeft ook invloed op andere stofjes in de hersenen zoals serotonine en endorfine. Serotonine noemen we in de volksmond ook wel het ‘gelukshormoon’. Het beïnvloedt onder andere hoe we ons voelen. Endorfine zorgt voor het onderdrukken van pijn en stress. Verandering in deze stofjes kan zorgen voor klachten als somberheid of het voelen van stress. Een derde van de vrouwen heeft door de veranderingen in hun hormoonbalans ernstige klachten tijdens de overgang, zoals somberheid of angstklachten. Dus ja: de overgang kan zeker invloed hebben op onze hersenen en daarmee op hoe we ons voelen.”

2. Veel vrouwen krijgen last van slapeloosheid tijdens de overgang. Hoe zit dat?

“Zo’n veertig tot vijftig procent van de vrouwen slaapt slechter tijdens de overgang. Dat is een flinke groep. Die slapeloosheid kan een gevolg zijn van de somberheid en de toegenomen stress, die ik eerder noemde. Maar het kan ook komen door de opvliegers die vrouwen ‘s nachts hebben. Of door de vele veranderingen in iemands leven. De overgang is voor veel vrouwen een periode waarin er ook veel dingen tegelijk kunnen spelen. Denk bijvoorbeeld aan een partner die met pensioen gaat, kinderen die het huis uitgaan, of veranderingen in werk. Dat kan leiden tot meer stress en spanning, wat kan zorgen voor slechtere nachten.”

Verbeter je slaap met onze tips op maat!

Hoe goed slaap jij? Doe de SlaapCheck en ontvang advies op maat, zodat jij aan de slag kunt gaan met jouw slaap(klacht).

Doe de SlaapCheck

3. Hoe belangrijk is goede slaap voor onze hersenen?

“Slaap is heel belangrijk voor de werking van de hersenen. Slecht slapen geeft een groter risico op hersenaandoeningen. Denk bijvoorbeeld aan dementie, maar ook aan depressie. Ook kan slapeloosheid zorgen voor meer angst en stress. Op de korte termijn heeft slechte slaap negatieve gevolgen. Zo kan het zorgen voor vermoeidheid, concentratieproblemen en een slecht humeur. Gelukkig gaat het bij de meeste vrouwen in de overgang over het algemeen goed. Toch is er een groep bij wie deze slapeloosheid een groot probleem vormt.

4. Is er een behandeling voor de klachten die ontstaan tijdens de overgang?

“Het is zeker mogelijk om iets te doen aan de klachten rondom de overgang. Je kunt beginnen met het aanpassen van je leefstijl. Gezonde voeding, voldoende slaap en minder alcohol. Ook krachttraining kan helpen, dit zorgt voor een goede hormoonbalans. Meer beweging is sowieso goed, maar krachttraining geeft daarbij nog een stimulatie voor bot- en spiermassa en dat is extra belangrijk in de overgang. Als vrouwen echt veel last hebben van de klachten door de overgang, kan hormoontherapie helpen. Soms adviseren we ook antidepressiva.

5. Jullie hebben binnen het OLVG een menopauzepoli in het leven geroepen. Wat gebeurt er hier?

“Op de menopauzepoli komen verschillende vakgebieden samen. Een gynaecoloog, internist, cardioloog, somnoloog, seksuoloog en psychiater. Door met elkaar naar de veranderingen rondom de menopauze te kijken, kunnen we behandelingen op maat maken. Dat is wat deze vrouwen nodig hebben. De problemen door de overgang hebben verschillende oorzaken. Bij sommige vrouwen is de verandering in de hormonen het grootste probleem. In dat geval is de kennis van een gynaecoloog handig. Soms gaan de gevolgen samen met hartproblemen. In dat geval haakt een cardioloog aan.”

Menopauze Consortium: Nieuw onderzoek, nieuwe mogelijkheden

Op dit moment zijn er nog maar weinig behandelingen voor de klachten die ontstaan tijdens de overgang, zoals slapeloosheid. De Hersenstichting zet zich in om meer behandelingen mogelijk te maken. Dit doen we onder andere door het medefinancieren van het MenoPause Consortium.

Beeld: Brenda van Leeuwen, Tekst: Rosanne Langenber