Wat is hemianopsie?

Hemianopsie wordt veroorzaakt door schade aan een bepaald gebied van je hersenen: het gebied dat zorgt dat je kunt zien. Het wordt dus niet veroorzaakt door schade aan je ogen.

Als je hemianopsie hebt, dan zie je een deel van je omgeving niet of nauwelijks. Het kan zijn dat de hele linker- of rechterkant van je gezichtsveld ontbreekt. Maar het kan ook zijn dat een kwart van je gezichtsveld weg is. Of dat je blinde vlekken hebt. Hoe groter de hersenschade, hoe minder je ziet.

Omdat je een deel van je omgeving niet of nauwelijks ziet, kan het gebeuren dat je hersenen de blinde of wazige stukjes van je gezichtsveld voor je gaan invullen. Hierdoor ervaar je je omgeving op een andere manier. Zo kan het bijvoorbeeld zijn dat je geen deuren in de gang ziet, terwijl deze er wel zijn.

Kenmerken hemianopsie

Hemianopsie kun je meestal herkennen aan één van deze kenmerken:

•          een kwart of helft van je gezichtsveld is wazig of ontbreekt

•          de zijkanten van je gezichtsveld zijn wazig of ontbreken

•          je hebt vlekken in je gezichtsveld waar je nauwelijks of niets ziet

Hierdoor kun je allerlei klachten krijgen, zoals:

  • moeite met lezen en tv-kijken
  • moeite met werken op de computer
  • gezichten niet goed herkennen
  • mensen vaak niet zien en tegen ze aanbotsen
  • voorwerpen vaak niet zien en ze omstoten
  • moeite met weten waar je bent, zelfs in een bekende omgeving
  • moeite met lezen en tv-kijken
  • moeite met werken op de computer
  • gezichten niet goed herkennen
  • mensen vaak niet zien en tegen ze aanbotsen
  • voorwerpen vaak niet zien en ze omstoten
  • moeite met weten waar je bent, zelfs in een bekende omgeving

Impact van hemianopsie

Hemianopsie heeft vaak grote gevolgen voor je leven. Meestal heb je vooral veel moeite met dagelijkse activiteiten en jezelf van A naar B verplaatsen.

  • Iets begrijpen

    Er zijn geen problemen met begrijpen. Maar omdat je je omgeving minder goed ziet en meer moeite moet doen om dingen op te merken, duurt het vaak langer voordat je ergens op reageert.

  • Jezelf verplaatsen

    Hemianopsie kan zorgen voor gevaarlijke situaties in het verkeer. Zo kan het zijn dat je regelmatig van auto’s, fietsers of voetgangers schrikt, omdat je ze niet ziet aankomen. Je mag dan meestal ook niet autorijden.

    Ook merk je verkeersborden, kamers of deuren misschien minder goed op. Hierdoor raak je makkelijker de weg kwijt en bots je sneller ergens tegenaan. Een hulpmiddel, zoals een stok, kan ervoor zorgen dat dit minder snel gebeurt.

  • Jezelf verzorgen

    Scheren, wassen, aankleden: omdat je minder goed kan zien, is het vaak moeilijker om jezelf te verzorgen. Het kan lastig zijn om je douchegel of andere spullen te vinden, terwijl ze gewoon in het kastje staan. Ook kun je moeite hebben met lezen wat er op de gebruiksaanwijzing van je medicijnen staat.

  • Omgaan met anderen

    Hemianopsie heeft vaak ook een grote impact op je sociale leven. Het kan bijvoorbeeld langer duren om mensen in je blinde veld op te merken. Ook kun je het moeilijk vinden om in een drukke ruimte te zijn, omdat je deze maar voor een deel  ziet.

  • Dagelijkse activiteiten

    Koken, boodschappen doen, op de computer werken: door hemianopsie kun je snel het overzicht kwijtraken. Het kan zijn dat je soms hulp van een ander nodig hebt.

  • Meedoen aan de wereld

    Hemianopsie heeft gevolgen voor bijna elk gebied van je leven. Het kan goed mogelijk zijn om dingen te blijven doen. Maar door je handicap kost het wel meer tijd en energie.

Er zijn geen problemen met begrijpen. Maar omdat je je omgeving minder goed ziet en meer moeite moet doen om dingen op te merken, duurt het vaak langer voordat je ergens op reageert.

Hemianopsie kan zorgen voor gevaarlijke situaties in het verkeer. Zo kan het zijn dat je regelmatig van auto’s, fietsers of voetgangers schrikt, omdat je ze niet ziet aankomen. Je mag dan meestal ook niet autorijden.

Ook merk je verkeersborden, kamers of deuren misschien minder goed op. Hierdoor raak je makkelijker de weg kwijt en bots je sneller ergens tegenaan. Een hulpmiddel, zoals een stok, kan ervoor zorgen dat dit minder snel gebeurt.

Scheren, wassen, aankleden: omdat je minder goed kan zien, is het vaak moeilijker om jezelf te verzorgen. Het kan lastig zijn om je douchegel of andere spullen te vinden, terwijl ze gewoon in het kastje staan. Ook kun je moeite hebben met lezen wat er op de gebruiksaanwijzing van je medicijnen staat.

Hemianopsie heeft vaak ook een grote impact op je sociale leven. Het kan bijvoorbeeld langer duren om mensen in je blinde veld op te merken. Ook kun je het moeilijk vinden om in een drukke ruimte te zijn, omdat je deze maar voor een deel  ziet.

Koken, boodschappen doen, op de computer werken: door hemianopsie kun je snel het overzicht kwijtraken. Het kan zijn dat je soms hulp van een ander nodig hebt.

Hemianopsie heeft gevolgen voor bijna elk gebied van je leven. Het kan goed mogelijk zijn om dingen te blijven doen. Maar door je handicap kost het wel meer tijd en energie.

Oorzaak in de hersenen

In je hersenen is een bepaald gebied verantwoordelijk voor het kunnen zien: de visuele cortex. Als dit gebied beschadigd raakt, dan kun je hemianopsie krijgen. De aandoening kan ook ontstaan door schade aan één of meer zenuwen naar deze gebieden.

Aandoeningen die leiden tot hemianopsie

Verschillende hersenaandoeningen kunnen hemianopsie veroorzaken. Enkele voorbeelden zijn:

Behandelen van hemianopsie

Als je hemianopsie hebt, dan kunnen je klachten minder worden. De klachten gaan meestal nooit helemaal weg. Een team van speciale zorgverleners kan je helpen om hiermee om te gaan.

Zo bestaan er verschillende soorten kijk- en leestrainingen, zoals restitutietraining en compensatietraining. Bij restitutietraining is het doel om je blinde veld zo klein mogelijk te maken. Bij compensatietraining leer je hoe je het beste om je heen kunt kijken.

Tips voor mensen met hemianopsie

Dit zijn een paar tips die je in verschillende situaties kunt gebruiken:

  • Kijk om je heen in een vaste volgorde: kijk zoveel mogelijk om je heen en leer jezelf aan om dit altijd in een bepaalde volgorde te doen. Bijvoorbeeld van links naar rechts en van boven naar beneden. Gebruik deze aanpak ook als je iets zoekt, voordat je gaat eten en voordat je door een deur loopt.
  • Geef spullen een vaste plek: zo kun je de spullen die je elke dag nodig hebt makkelijk vinden. Denk aan je sleutels, tandenborstel, bestek, borden en handdoeken.
  • Gebruik een vaste volgorde om jezelf te wassen: leer jezelf aan om altijd te beginnen met het deel van je lichaam dat je slecht ziet. Was daarna het deel dat je goed ziet. Gebruik deze volgorde ook als je je aankleedt of je make-up op doet. Controleer altijd of je niets vergeten bent.
  • Plaats meubels waarop je zit op een fijne plek: zorg dat je vanaf je bed, eettafel en bank op iets leuks uitkijkt.

Tips voor naasten

Door hemianopsie kan iemands leven plots op zijn kop staan. Dit zijn een paar dingen die je kunt doen voor je naaste:

  • Ga zitten of staan aan de gezonde kant: wil je praten met je naaste? Probeer dan altijd in het gezichtsveld van iemand te zitten of staan.
  • Zet of leg voorwerpen binnen het gezichtsveld: probeer ook voorwerpen altijd in het gezichtsveld van je naaste te leggen of zetten. Hetzelfde geldt voor het aanbieden van dingen, zoals het geven van een kopje koffie.
  • Doe deurtjes dicht: door deuren of lades van kastjes altijd te sluiten na gebruik zorg je dat je naaste er niet tegenaan kan botsen.
  • Leg voorwerpen terug: leg voorwerpen altijd terug op hun plaats nadat je ze gebruikt hebt. Zo kan je naaste ze terugvinden en ook niet omstoten.

De Hersenstichting heeft bij het opstellen van deze tekst dankbaar gebruik gemaakt van adviezen van:

  • Dr. Tanja Nijboer, neuropsycholoog, Universiteit Utrecht, Psychologische Functieleer, Neuropsychologie, SMARTneurolab
  • Dr. Douwe P. Bergsma, neuropsycholoog, Radboudumc te Nijmegen en oprichter HemianopsieStichting te Amersfoort.

Laatste update: september 2023