Kenmerken van een borderline persoonlijkheidsstoornis
Als je een borderline persoonlijkheidsstoornis hebt, dan heb je last van heftige emoties. Over deze emoties heb je weinig controle.
Zo kun je het ene moment heel blij zijn, maar het andere moment opeens erg boos of verdrietig worden door iets kleins. Wanneer je humeur wisselt, dan duurt dat meestal een paar uur tot een paar dagen.
Ook voel je je snel afgewezen en ben je vaak bang dat de mensen van wie je houdt je gaan verlaten. Zonder dat hier een duidelijke reden voor is.
Er kan sprake zijn van een borderline persoonlijkheidsstoornis als je minimaal 5 van deze kenmerken hebt:
- je doet er alles aan om te zorgen dat iemand bij je blijft
- je relaties zijn wisselend en heftig
- je doet jezelf pijn of denkt regelmatig aan de dood of zelfdoding
- je humeur wisselt snel en sterk
- de manier waarop je jezelf ziet wisselt sterk, waardoor je niet goed weet wie je bent of wat je voelt
- op verschillende gebieden van je leven doe je plots dingen zonder erbij na te denken, zoals te veel geld uitgeven, te veel alcohol drinken, gokken of stelen
- je voelt vaak helemaal niks
- je hebt weinig controle over je woede en andere emoties
- je ervaart de wereld om je heen anders of krijgt bij veel stress het gevoel dat je iets of iemand niet kunt vertrouwen
Bij een borderline persoonlijkheidsstoornis heb je elke dag veel last van deze kenmerken. Ook houden je problemen lange tijd aan. Daardoor kun je dagelijkse dingen minder goed doen. Zoals je studie of werk.
Diagnose van een borderline persoonlijkheidsstoornis
Als je een borderline persoonlijkheidsstoornis hebt, dan merk je dat aan verschillende klachten. Je hebt bijvoorbeeld weinig grip op je emoties. En je humeur wisselt snel en sterk.
Misschien merk je dat je je vaak leeg voelt. Of dat je plots dingen doet, zonder dat je over de gevolgen nadenkt. Ook heb je lange tijd problemen met relaties en vriendschappen, of problemen op je werk.
Met deze klachten kom je meestal eerst bij je huisarts. Die stelt je vragen over je klachten. Bij een vermoeden van een borderline persoonlijkheidsstoornis, verwijst de huisarts je door naar een speciale arts: een psycholoog of psychiater.
Deze arts praat met je en soms vul je zelf ook een lijst met vragen in. De vragen gaan bijvoorbeeld over je mogelijke problemen met relaties, hoe je over jezelf denkt en wat je ervaart als je veel stress hebt. Hierna kan de arts bepalen of je een borderline persoonlijkheidsstoornis hebt.
Oorzaken van een borderline persoonlijkheidsstoornis
Een borderline persoonlijkheidsstoornis ontstaat door een combinatie van factoren. Zo kan het zijn dat je al vanaf je geboorte gevoeliger bent om de stoornis te ontwikkelen. Of dat iemand in je familie een borderline persoonlijkheidsstoornis heeft.
Een heftige situatie die je in je jeugd hebt meegemaakt, kan ook een rol spelen. Het gaat dan om een situatie waarin je je erg onveilig voelde. Bijvoorbeeld omdat je gepest, mishandeld of seksueel misbruikt werd. Of omdat je ouders gingen scheiden. Of omdat je als kind nauwelijks liefde en aandacht van je ouders kreeg.
Behandeling van een borderline persoonlijkheidsstoornis
Een borderline persoonlijkheidsstoornis is meestal goed te behandelen. Een behandeling kan je klachten verminderen en soms ook zorgen dat je van de stoornis geneest. Als je de diagnose krijgt, dan bepaal je samen met je behandelaar wat de beste behandeling voor je is.
Vaak kiest je behandelaar eerst voor een speciale soort therapie: psychotherapie. Er bestaan verschillende soorten psychotherapie. Zoals Dialectische Gedragstherapie (DGT), Mentalization Based Treatment (MBT), Schematherapie (Schema Focused Therapy of SFT), Transference Focused Psychotherapy (TFP) en Acceptance and Commitment Therapy (ACT). De precieze aanpak verschilt per therapie.
Ook is er een training waarmee je meer grip op je emoties kunt krijgen: de Vaardigheidstraining Emotie Regulatie Stoornis (VERS). En er zijn medicijnen die sommige klachten kunnen verminderen. Bijvoorbeeld als je humeur ernstig wisselt.
Bij een borderline persoonlijkheidsstoornis heb je vaak ook last van andere aandoeningen. Zoals een psychose of verslaving. Als dat zo is, heb je mogelijk ook 1 of meer andere behandelingen nodig.
Gevolgen van een borderline persoonlijkheidsstoornis
Een borderline persoonlijkheidsstoornis kan leiden tot grote problemen op allerlei gebieden van je leven. Ook heb je vaak meer kans op PTSS of het ontwikkelen van een verslaving, eetstoornis, angststoornis of depressie. Hierdoor kunnen ernstige lichamelijke klachten ontstaan.
De stoornis is niet altijd blijvend: een goede behandeling kan je klachten verminderen of zelfs helemaal laten verdwijnen.
Als je een borderline persoonlijkheidsstoornis hebt, dan kan dat verschillende gevolgen hebben voor je dagelijks leven:
- Iets begrijpen: bij veel stress kan het heel soms gebeuren dat je dingen ziet, hoort, ruikt, voelt of proeft terwijl die er eigenlijk niet zijn. Of dat je je omgeving niet vertrouwt. Dit maakt het lastiger om de wereld om je heen goed te begrijpen.
- Jezelf verplaatsen: misschien neem je onderweg vaak plotseling grote risico’s, zonder erbij na te denken. Zoals te hard autorijden. Daardoor kun je jezelf en anderen in gevaarlijke situaties brengen.
- Jezelf verzorgen: mogelijk lukt het niet altijd om goed voor jezelf te zorgen. Misschien doe je jezelf pijn, gebruik je te veel alcohol of drugs, of heb je veel seksuele contacten waarmee je onveilig vrijt. Ook kunnen er problemen met eten zijn.
- Omgaan met anderen: je wisselende humeur heeft veel impact op je sociale leven. Op het ene moment wil je je partner of vrienden dicht bij je hebben, maar op het andere moment weer op afstand houden. Dit maakt het voor anderen én jezelf vaak moeilijk om je gedrag te begrijpen.
- Dagelijkse activiteiten: door je wisselende gevoelens en gedrag kun je in de problemen komen op je werk. Bijvoorbeeld omdat je er vaak heel boos of emotioneel wordt. Of omdat je je vaak ziek meldt.
- Meedoen aan de wereld: misschien voelt het alsof niemand naar je luistert en je er alleen voor staat. Daardoor kun je eerder somber, eenzaam of angstig zijn.
De Hersenstichting heeft bij het opstellen van deze tekst dankbaar gebruik gemaakt van adviezen van:
- Prof. dr. Karin W. Slotema, psychiater bij Psyq en bijzonder hoogleraar Persoonlijkheidsstoornissen, Erasmus Universiteit Rotterdam