DBS (Deep Brain Stimulation) is een behandeling waarbij elektroden in de hersenen worden geplaatst. Deze elektroden geven elektrische signalen af waardoor bepaalde klachten minder worden, zonder dat de hersenfunctie verstoord raakt.
DBS is een behandeling die vaak pas wordt gekozen als andere behandelingen niet goed werken.
Wat is DBS?
DBS (Deep Brain Stimulation) is een behandeling waarbij elektroden in de hersenen worden geplaatst. Deze elektroden geven elektrische signalen af waardoor bepaalde klachten minder worden, zonder dat de hersenfunctie verstoord raakt.
DBS is een behandeling die vaak pas wordt gekozen als andere behandelingen niet goed werken.
Hersenaandoeningen en breinvarianten waarbij DBS wordt gebruikt
Op dit moment wordt DBS in Nederland gebruikt bij mensen met de volgende hersenaandoeningen:
- ziekte van Parkinson
- essentiële tremor
- dystonie
- dwangstoornis
- epilepsie
- syndroom van Gilles de la Tourette
Als medicijnen of gedragstherapie niet goed werken
Vaak wordt DBS gebruikt wanneer een hersenaandoening niet goed behandeld kan worden met medicijnen of gedragstherapie. Of wanneer medicijnen wel werken, maar te veel bijwerkingen geven.
Een neuroloog en een neurochirurg bepalen samen of DBS een geschikte behandeling is in jouw situatie. Dat kan per persoon namelijk verschillen. Daarom wordt er extra onderzoek gedaan voordat je de behandeling krijgt. Dat onderzoek kan bestaan uit:
- uitgebreid onderzoek naar de klachten en de invloed hiervan op het dagelijks functioneren en de kwaliteit van leven
- een MRI-scan (Magnetic Resonance Imaging)
- een uitgebreid lichamelijk onderzoek
- een neuropsychologisch onderzoek
- een bloedonderzoek
Hoe werkt DBS?
Bij DBS worden elektroden met een operatie in de hersenen geplaatst. Dat kan in verschillende delen van de hersenen. Bijvoorbeeld in delen die belangrijk zijn voor het bewegen en het omgaan met emoties..
Bij bepaalde aandoeningen zijn er storingen in die hersendelen, waardoor je last krijgt van klachten. De elektroden geven elektrische signalen die de storingen minder maken.
De operatie om DBS uit te voeren
De operatie bestaat uit vier delen:
-
I. Voorbereiding op de operatie
Een paar dagen voor de operatie kan het nodig zijn om in overleg met je arts tijdelijk te stoppen met medicijnen. Bijvoorbeeld met bloedverdunners en bepaalde pijnstillers. Deze zorgen namelijk dat je bloed moeilijker stolt, wat gevaarlijk kan zijn tijdens de operatie.
Op de dag van de operatie zelf krijg je nog een medicijn om de kans op infecties kleiner te maken.
-
2. Eerste deel van de operatie: het plaatsen van de elektroden
Bij het begin van de operatie krijg je een metalen frame op je hoofd. Dit frame helpt om de elektroden heel precies door de schedel heen naar de juiste plaats in de hersenen te sturen. Hiervoor wordt een speciale boor gebruikt die vanzelf stopt zodra het gaatje is gemaakt. De boor kan dus niet per ongeluk de hersenen beschadigen.
Het plaatsen van de elektrode gebeurt soms onder plaatselijke verdoving, waarbij je zelf nog wakker bent. Dat kan nodig zijn om tijdens de operatie het effect van DBS te kunnen testen. Denk aan het beven bij essentiële tremor.
De arts kijkt dan of klachten verminderen en of er bijwerkingen zijn zoals tintelingen, een verkramping of spraakproblemen. Als er bijwerkingen zijn kan de arts de positie van de elektrode aanpassen, zodat je hier geen last meer van hebt.
Tegenwoordig ben je meestal helemaal onder narcose en dus in slaap tijdens het plaatsen van de elektroden. Wat de beste manier is, verschilt per persoon en per aandoening.
De arts controleert ook met metingen van hersen-signalen of de elektroden op de juiste plaats zitten. Tenslotte worden de definitieve elektroden op de goede plaats ingebracht. Ze worden aan de schedel vastgezet met kunstbot of een kapje dat aan het bot wordt vastgeschroefd. Hierna wordt de huid weer dichtgemaakt en wordt het frame van het hoofd afgehaald.
-
3. Tweede deel van operatie: het plaatsen van de stimulator
Bij het volgende deel van de operatie wordt de elektrische stimulator geplaatst. Dit is een soort pacemaker met een batterij. De stimulator wordt op de borstwand of op de buikwand onder de huid geplaatst en daarna met de elektroden verbonden met verlengkabels die ook helemaal onder de huid liggen. Bij dit deel van de operatie ben je onder volledige narcose en slaap je dus.
-
4. Na de operatie
Je mag één of twee dagen na de operatie weer naar huis. De stimulator wordt pas na enkele weken aangezet in het ziekenhuis. Daarna kan het enkele weken tot maanden duren voordat de instelling van de stroom helemaal goed is. Om de drie tot vijf jaar moet de batterij van de stimulator vervangen worden. Bij aandoeningen zoals een dwangstoornis en dystonie moet dit soms al na één of twee jaar. Er zijn ook oplaadbare stimulatoren beschikbaar. Het voordeel is dat deze pas na veel langere tijd vervangen hoeven te worden, en het nadeel is dat het opladen van de stimulator één keer per dag tot één keer per week tijd kost.
Een paar dagen voor de operatie kan het nodig zijn om in overleg met je arts tijdelijk te stoppen met medicijnen. Bijvoorbeeld met bloedverdunners en bepaalde pijnstillers. Deze zorgen namelijk dat je bloed moeilijker stolt, wat gevaarlijk kan zijn tijdens de operatie.
Op de dag van de operatie zelf krijg je nog een medicijn om de kans op infecties kleiner te maken.
Bij het begin van de operatie krijg je een metalen frame op je hoofd. Dit frame helpt om de elektroden heel precies door de schedel heen naar de juiste plaats in de hersenen te sturen. Hiervoor wordt een speciale boor gebruikt die vanzelf stopt zodra het gaatje is gemaakt. De boor kan dus niet per ongeluk de hersenen beschadigen.
Het plaatsen van de elektrode gebeurt soms onder plaatselijke verdoving, waarbij je zelf nog wakker bent. Dat kan nodig zijn om tijdens de operatie het effect van DBS te kunnen testen. Denk aan het beven bij essentiële tremor.
De arts kijkt dan of klachten verminderen en of er bijwerkingen zijn zoals tintelingen, een verkramping of spraakproblemen. Als er bijwerkingen zijn kan de arts de positie van de elektrode aanpassen, zodat je hier geen last meer van hebt.
Tegenwoordig ben je meestal helemaal onder narcose en dus in slaap tijdens het plaatsen van de elektroden. Wat de beste manier is, verschilt per persoon en per aandoening.
De arts controleert ook met metingen van hersen-signalen of de elektroden op de juiste plaats zitten. Tenslotte worden de definitieve elektroden op de goede plaats ingebracht. Ze worden aan de schedel vastgezet met kunstbot of een kapje dat aan het bot wordt vastgeschroefd. Hierna wordt de huid weer dichtgemaakt en wordt het frame van het hoofd afgehaald.
Bij het volgende deel van de operatie wordt de elektrische stimulator geplaatst. Dit is een soort pacemaker met een batterij. De stimulator wordt op de borstwand of op de buikwand onder de huid geplaatst en daarna met de elektroden verbonden met verlengkabels die ook helemaal onder de huid liggen. Bij dit deel van de operatie ben je onder volledige narcose en slaap je dus.
Je mag één of twee dagen na de operatie weer naar huis. De stimulator wordt pas na enkele weken aangezet in het ziekenhuis. Daarna kan het enkele weken tot maanden duren voordat de instelling van de stroom helemaal goed is. Om de drie tot vijf jaar moet de batterij van de stimulator vervangen worden. Bij aandoeningen zoals een dwangstoornis en dystonie moet dit soms al na één of twee jaar. Er zijn ook oplaadbare stimulatoren beschikbaar. Het voordeel is dat deze pas na veel langere tijd vervangen hoeven te worden, en het nadeel is dat het opladen van de stimulator één keer per dag tot één keer per week tijd kost.
Resultaten van DBS
Door DBS kunnen bepaalde klachten minder worden. Daardoor kun veel dagelijkse dingen weer beter zelf doen. Het gaat dan om klachten zoals:
- bewegingsstoornissen zoals beven, stijfheid, traag bewegen, en overbeweeglijkheid door medicijnen
- epileptische aanvallen
- dwanghandelingen
- dwanggedachten
- tics
Risico’s van DBS
Bij elke operatie zijn er risico’s, ook bij DBS.
Bij het inbrengen van de elektrode kan een kleine bloeding ontstaan in de hersenen, of er kan zwelling door vocht rond de elektroden in hersenen optreden de dagen erna. De kans dat dit gebeurt en blijvende problemen oplevert is minder dan 1%.
Ook kan er bij de implantatie van de stimulator een infectie optreden, waardoor de stimulator tijdelijk moet worden verwijderd en behandeling met antibiotica nodig is. De kans hierop is ongeveer 2%.
De stimulatie-behandeling zelf kan ook bijwerkingen veroorzaken, bijvoorbeeld:
- problemen met concentratie, aandacht en geheugen
- gedragsveranderingen (somberheid, ongepast gedrag)
- spierkramp en tintelingen in je lichaam
- problemen met evenwicht
- onduidelijk praten
- veranderingen in je gevoel
Deze bijwerkingen zijn te verhelpen door de instellingen van de stimulator aan te passen. De arts gebruikt hiervoor een programmeerapparaat en het aanpassen doet geen pijn.
Leven met DBS
Met DBS zijn er een aantal dingen om rekening mee te houden in je dagelijkse leven:
Medische behandelingen kunnen allemaal gewoon worden uitgevoerd, maar bij sommige operaties is het nodig dat wordt overlegd met de neuroloog/neurochirurg.
Je mag niet in een MRI-scanner zonder overleg met de neuroloog/neurochirurg.
Over contactsporten zoals rugby of judo moet je overleggen met je arts. Andere sporten zoals zwemmen kun je gewoon blijven doen.
Het gebruik van sauna’s, bubbelbaden en stoombaden kan ongemakkelijk zijn door de hoge temperaturen waarbij de stimulator kan opwarmen en pijn doen.
De Hersenstichting steunt nieuw onderzoek waarbij het voor patiënten mogelijk is om Deep Brain Stimulation onder volledige narcose te kunnen ondergaan.
In onderstaande video vertelt neurochirurg Rick Schuurman van het Amsterdam UMC over dit onderzoek.
Zie ook de uitleg van deze neurochirurg in deze video op LinkedIn.
De Hersenstichting heeft bij het opstellen van deze tekst dankbaar gebruik gemaakt van adviezen van:
- Prof. dr. P. Rick Schuurman, neurochirurg, Amsterdam UMC
Laatste update: juli 2024